Молиявий ҳисоботнинг халкаро стандарти 13 Ҳаққоний қийматни баҳолаш Мақсади

40 
Қачонки бир хил ёки ўхшаш мажбуриятнинг ёки тадбиркорлик субъектининг ўз улушли 
инструментининг ўтказмаси бўйича белгиланган нарх мавжуд бўлмаса ва бир хил моддага 
бошқа томон актив сифатида эгалик қилмаса, тадбиркорлик субъекти мажбуриятга эга ёки 
капиталга нисбатан ҳуқуқни чиқарган бозор иштирокчиси нуқтаи назаридан баҳолаш усули 
орқали мажбуриятнинг ёки улушли инструментнинг ҳаққоний қийматини баҳолаши лозим.
41 
Масалан, келтирилган (дисконтланган) қиймат усулини қўллашда тадбиркорлик субъекти 
қуйидагилардан бирини инобатга олиши мумкин: 
(a) 
Бозор иштирокчиси мажбуриятни бажаришда сарфлашни кўзда тутиши мумкин бўлган 
келгуси пул чиқимлари, жумладан бозор иштирокчиси мажбуриятни қабул қилишда талаб 
этиши мумкин бўлган қоплаш (Б31- Б33 бандларига қаранг). 
(б) 
Бозор иштирокчиси бир хил мажбуриятни ёки улушли инструментни тузиш ёки чиқаришда 
олиши мумкин бўлган сумма, бунда бозор иштирокчилари бир хил шартномавий 
шартларга эга мажбуриятни ёки улушли инструментни чиқаришда асосий (ёки энг афзал) 
бозордаги бир хил моддани (масалан бир хил кредит хусусиятларига эга) нархлашда 
фойдаланиши мумкин бўлган фаразлардан фойдаланилади. 

---

МҲХС 13 
©
МҲХС Фонди 
7
Мажбуриятларни бажармаслик риски 
42 
Мажбуриятнинг ҳаққоний қиймати мажбуриятларни бажармаслик рискининг таъсирини акс 
эттиради. Мажбуриятларни бажармаслик риски тадбиркорлик субъектининг ўз кредит 
рискини (МҲХС 7 «Молиявий инструментлар: маълумотларни очиб бериш» да 
таърифлангандек) ўз ичига олади, аммо бу билан чекланмаслиги мумкин. Мажбуриятларни 
бажармаслик риски мажбурият ўтказмасидан олдин ва кейин бир хил бўлиши фараз 
қилинади. 
43 
Мажбуриятнинг ҳаққоний қийматини баҳолашда, тадбиркорлик субъекти ўзининг кредит рискини 
(кредит ҳолати) ҳамда мажбурият бажарилиши ёки бажарилмаслигининг эҳтимолига таъсир этиши 
мумкин бўлган бошқа омилларни инобатга олиши лозим. Ушбу таъсир мажбуриятга қараб 
фарқланиши мумкин, масалан: 
(a) 
мажбурият пул маблағини етказиб бериш мажбурияти (молиявий мажбурият) ёки товарлар 
ва хизматларни етказиб бериш мажбурияти (номолиявий мажбурият) бўлиши. 
(б) 
мажбуриятга тегишли кредит яхшиланишининг шартлари, агарда мавжуд бўлса. 
44 
Мажбуриятнинг ҳаққоний қиймати мажбуриятларни бажармаслик рискнинг таъсирини унинг ҳисоб 
бирлиги асосида акс эттиради. Мажбуриятдан алоҳида тарзда ҳисобга олинадиган ажратилмайдиган 
учинчи-томон кредит яхшиланиши билан бирга чиқарилган мажбурият эмитенти мажбуриятнинг 
ҳаққоний қийматини баҳолашда кредит яхшиланишининг (масалан, қарзнинг учинчи-томон 
кафолати) таъсирини инобатга олмаслиги лозим. Агарда кредит яхшиланиши мажбуриятдан алоҳида 
тарзда ҳисобга олинса, эмитент мажбуриятнинг ҳаққоний қийматини баҳолашда учинчи томон 
кафолатчининг эмас, балки ўзининг кредит ҳолатини инобатга олиши мумкин.