Молиявий инвестицияларнинг назарий асослари инвестицияларнинг табиати ва хусусиятлари

1.3 инвестиция лойиҳасини молиялаштириш

Инвестиция лойиҳасини амалга оширишдаги енг муҳим муаммолардан бири уни молиялаштиришни таъминлаши керак:

а) лойиҳаланаётган ҳажмда лойиҳанинг амалга оширилиши;
б) инвестициялар ва зарур тўловларнинг optimal таркиби (солиқлар, кредит бўйича фоиз тўловлари);
в) лойиҳа рискини камайтириш;
д) қарз ва ўз маблағлари ўртасидаги зарурий нисбат.
Молиялаштириш тизимига қуйидагилар киради: лойиҳавий молиялаштириш манбалари ва молиялаштириш шакллари.
Лойиҳавий молиялаштириш манбалари мулкчилик муносабатлари ва мулкчилик турлари бўйича таснифланиши мумкин.
Мулкчилик муносабатларига кўра молиялаштириш манбалари қуйидагиларга бўлинади: ўз ва жалб қилинган.
Ўз манбаларига қуйидагилар киради: фойда; амортизация ажратмалари; авариялар, табиий офатлар ва ҳоказолардан кўрилган зарарларни қоплаш тарзидаги суғурта суммалари.; фуқаролар ва юридик шахсларнинг қайтарилмайдиган асосда ўтказилган пул жамғармалари ва жамғармалари (хайрия бадаллари, хайриялар ва бошқалар.).
:
а) меҳнат жамоалари аъзолари, фуқаролар, юридик шахсларнинг аксиялари, пайлари ва бошқа бадалларини сотишдан олинган маблағлар;
б) инвесторларнинг қарз маблағлари (банк ва бюджет кредитлари, облигация кредитлари ва бошқа маблағлар);
в) белгиланган тартибда корхоналарнинг бирлашмалари (уюшмалари) томонидан марказлаштирилган пул фондлари;
д) барча даражадаги бюджетлардан ва бюджетдан ташқари фондлардан инвестиция ажратмалари;
е) хорижий инвестициялар.
Мулкчилик турига кўра молиялаштириш манбалари қуйидагиларга бўлинади:
1) давлат инвестиция ресурслари: бюджет маблағлари; бюджетдан ташқари фондлар маблағлари; жалб қилинган (давлат кредитлари, халқаро кредитлар).
2)тижорат ва нотижорат ташкилотлар, жамоат бирлашмалари, жисмоний шахсларнинг хусусий инвестиция ресурслари);
3) хорижий инвесторларнинг инвестиция ресурслари.
Молиялаштиришнинг қуйидаги шакллари мавжуд: бюджет, капитал, кредитлаш, лойиҳа.
Бюджет молиялаштириш federal бюджет ҳисобидан инвестицияларни ўз ичига олади, Узбекистон Республикаси таъсис субъектларининг бюджетлари, қайтариладиган ва қайтмас асосида тақдим.
Қимматли қоғозларни молиялаштириш-қимматли қоғозлар чиқариш йўли билан инвестиция ресурсларини олиш шакли.
Қоида тариқасида, инвестиция лойиҳаларини молиялаштириш бу тури ўз ичига олади: муайян лойиҳа учун қимматли қоғозлар қўшимча masala; инвестиция компаниялари яратиш, инвестиция лойиҳаларини молиялаштириш учун қимматли қоғозлар чиқариш билан маблағлар.
Кредитлаш жаҳон амалиётида инвестиция лойиҳаларини молиялаштиришнинг анча кенг тарқалган шакли ҳисобланади. Бироқ, мамлакатимизда узоқ муддатли лойиҳаларни кредитлаш ҳали тўғри ривожланмаган.
Инвестиция лойиҳалари учун маблағлар манбалари сифатида кредитларнинг ижобий хусусиятлари қуйидагилардан иборат: маблағларнинг катта миқдори; тақдим етилган ресурслардан фойдаланиш устидан ташқи назорат.
Лойиҳаларни банк кредитлашнинг салбий хусусиятлари кредит бўйича фоизларни тўлаш зарурати туфайли фойданинг бир қисмини йўқотиши; гаров ёки кафолатларни тақдим етиш зарурати; кредитни кеч қайтариш туфайли риск даражасининг ошиши.
Лойиҳавий молиялаштириш-инвестицион лойиҳаларни молиялаштириш бўлиб, унда қарзга хизмат кўрсатиш манбаи лойиҳа томонидан ишлаб чиқарилган пул оқимлари ҳисобланади. Ушбу турдаги инвестицияларнинг ўзига хослиги шундаки, харажатлар ва даромадларни баҳолаш лойиҳа иштирокчилари ўртасида хавфни тақсимлашни ҳисобга олган ҳолда амалга оширилади.
Лойиҳавий молиялаштириш қуйидаги шаклларни олади: қарз олувчига тўлиқ мурожаат билан; қарз олувчига мурожаат қилмасдан; қарз олувчига чекланган мурожаат билан.
Биринчи шакл, қоида тариқасида, кичик, кам даромадли, нотижорат лойиҳаларни молиялаштиришда қўлланилади. Бу ҳолда, қарздор хавфини ўз зиммасига, лекин қарз берувчи емас, қарз маблағлари қиймати паст бўлиши керак еса.
Иккинчи шакл, лойиҳа билан боғлиқ барча хавфларни қарз берувчи томонидан қабул қилинишини таъминлайди, шунинг учун кўтарилган капиталнинг қиймати юқори. Бундай молиялаштириш одатда, рақобатбардош маҳсулотлар ишлаб чиқариш ва юқори рентабеллик даражасини таъминлаш лойиҳалари учун қўлланилмайди.
Учинчи шакл енг кенг тарқалган бўлиб, барча лойиҳа иштирокчилари лойиҳа томонидан яратилган хавфларни тақсимлайдилар ва шунга мувофиқ ҳар бир kishi лойиҳани амалга оширишнинг ҳар бир босқичида лойиҳанинг ижобий натижалари билан қизиқади.
Шундай қилиб, лойиҳани молиялаштириш қарз олувчининг тўлов қобилияти ва ишончлилигини ишончли баҳолашни ва лойиҳанинг ҳаётийлигини, мақсадга мувофиқлигини ва самарадорлигини ва унинг хатарларини етарли даражада аниқлашни таъминлайди.