|
Amalga oshirish mumkin bo‘lgan va samarali investitsiyalar. Amalga oshirish mumkin bo‘lgan investitsiya berilgan aktivlar orqali investor tuza olaydigan investitsiyadir. 20.2-rasmda berilgan investitsiyalarni hammasi amalga oshirish mumkin bo‘lgan investitsiyalardir. Ushbu investitsiyalar kollektsiyasi amalga oshirish mumkin bo‘lgan investitsiyalar kolleksiyasi deyiladi. Faqatgina ikkita aktivdan tashkil topgan investitsiyada ham amalga oshirish mumkin bo‘lgan investitsiyalar tizimi grafigi egri chiziq ko‘rinishida bo‘ladi va u turli xil kutilgan qaytim va standart og‘ish kombinatsiyalarini ko‘rsatadi ikkita aktivlar uchun. 20.2-rasmda biz aktiv C va D uchun amalga oshirish mumkin bo‘lgan investitsiyalar tizimini ko‘rsatdik.
Amalga oshirish mumkin bo‘lgan investitsiyaga solishtirganda, samarali investitsiya bu o‘sha amalga oshirish mumkin bo‘lgan investitsiyalar tizimidagi risk ko‘rsatkichida eng katta kutilgan qaytilga ega investitsiyadir. Samarali investitsiya kam-tafovutli investitsiya ham deyiladi. Har bir risk darajasida samarali investitsiya mavjud. Samarali investitsiyalar kolleksiyasi samarali tizim deyiladi.
203
20.3-rasm. Investitsiya samarasi
Yuqoridagi rasmda biz amalga oshirish mumkin bo‘lgan investitsiyalar ichidan samaralilarini ko‘rsatdik.C va D aktivlarining kombinatsiyalaridan tashkil topgan risk-qaytim tizimidagi samarali investitsiya 3-5 qismlarda ko‘rinadi. Ushbu investitsiyalar berilgan risk darajasida kattaroq kutilgan qaytimni beradi. E’tibor bering 1-2 lar samarali investitsiyalar tizimiga kiritlmadi. CHunki hattoki 3da ham ikkisidan ham ko‘p kutilgan qaytim va kam risk mavjud.
Biz ko‘rishimiz mumkinki 4-investitsiyada 1-dan ko‘ra kattaroq kutilgan qaytim va kamroq risk mavjud. Aniqki, egri chiziqning butun 1-3 qismi samarali emas. Barcha berilgan investitsiyalar kombinatsiyalarida 3-5 risk-qaytim tizimida kattaroq qaytim va teng risk, yoki teng qaytim kamroq risk kuzatildi, yoki ikkisi ham. Ba’zi investitsiyada risk kamroq yoki qaytim kattaroq, shuning uchun 3-5 investitsiyalar samaralidir va ular 1-2 ni birorta qiymat bo‘yicha kattalgidan foydaliroq. Masalan, 4-investitsiya 1-investitsiyadan va 3-investitsiya 1 va 2 investitsiyaning ikkisidan ham foydaliroq.
20.4-rasmda 2tadan ko‘p bo‘lgan aktivlardan tashkil topgan amalga oshirsa bo‘laydigan va samarali investitsiyalar tizimini keltirib o‘tdik. Bunda, amalga oshirsa bo‘laydigan investitsiya tizimi egri chiziq emas, balkim yuzadir. CHunki 2ta aktivli investitsiya tizimidan farqli o‘laroq, ko‘p aktivli investitsiya tizimida risk- qaytim tizimini bir necha egri chiziqdan ko‘ra bitta belgilangan yuzada tasvirlasa bo‘ladi. SHunga qaramasdan, samarali investitsiya tizimi II va III egri chiziqlarda berilgan. Ushbu rasmdan belgilangan yuzadagi investitsiya tizimidan ko‘ra samarali investitsiya tizimini ustunligini ko‘rish juda oson.
204
20.4-rasm. Ikki va undan ortiq aktivdan tashkil topgan amalga oshirsa bo’ladigan va samarali sarmoyalar
Ba’zida biz samarali investitsiya tizimini investitsiya chegarasi deb ham ataymiz, buning sababi esa maksimal kutilgan qaytimga ega bo‘lgan investitsiyalar tizimi amalga oshirsa bo‘laydigan investitsiyalar chegarasida yotadi. Barcha risk-qaytim tizimidagi samarali chegaralarni amalga oshirib bo‘lmaydi, lekin shunga qaramasdan chegaradagi investitsiyalar ustun turadi belgilangan yuzadagidan.
Samarali investitsiya tizimidan optimal investitsiya tanlash
Biz samarali investitsiya tizimini yaratdik, endigi maqsad esa uni ichidan optimal bo‘lganini tanlash hisoblanadi.
Samarali tizimdagi barcha investitsiyalar juda katta kutilgan qaytim ko‘rsatkichiga ega va investor uning ichidan bittasini tanlashi kerak. SHuni yodda tutish kerakki, uchbu investitsiyalar risk va qaytim borasida balansni taqdim etadi. Uchbu chegaradan chapga yoki o‘ngga siljisak risk kattaradi demak kutilgan qaytim ko‘rsatkichi ham.Muammo shundaki, qaysi investitsiyani investor tanlashi kerak?Samara chegarasidagi eng yahshi sarmoy bu optimal investitsiyadir. Sezganingizdek, optimal investitsiya bu investor tomonidan risk-qaytim tizimidagi balansni o‘rganib chiqgan holda samara chegarasidan tanlangan investitsiyadir.Ushbu afzallik foydalilik funksiyasi terminlar orqali ham ifodalanishi mumkin.
20.5-rasmda biz foydalilik funksiyasini taqdim etaydigan 3ta egri chiziq va samara chegarasini bitta diagrammada joylashtirdik. Ushbu egri chiziqlar bir xil foydalilik darajasini saqlagan holda turli hil kutilgan qaytim va risk ko‘rsatkichlarini ko‘rsatadi. Qo‘shimchasiga gorizontal o‘q bo‘yicha yuqorida turgan egri chiziqlar katta foydalilikni ko‘rsatadi.
20.5-rasmdan biz uchbu egri chiziqlardan investor uchun optimal investitsiyani aniqlay olamiz.SHuni yodda tutingki, berilgan samara chegarasidan investor eng katta egri chiziqni hohlaydi.SHundan kelib chiqib, optimal investitsiya sifatida samara chegarasiga urinmani oldik. 20.5-rasmda ushbu investitsiya keltirilgan.
205
20.5-rasm. Optimal sarmoya tanlovi
Buning natijasida, investorning tanlovi 8-rasmdagi shakllar orqali aniqlangan. Agar investor 20.5-rasmdagidek kam risk va ko‘p kutilgan qaytimni hohlasa: samara chegarasi va foydalilik chizig‘i urinmasini tanlaydi. Agar investorning maqsadi boshqacha bo‘lsa uning uchun boshqa optimal portfolio bor hisoblanadi.
Ushbu muhokamada qanday qilib foydalilik funksiyasi va egri chiziqlar orqali optimal investitsiyani tanlash asosiy va eng muhim savol bo‘lishi tabiiy. Lekin biz, kichik foydali maslahat berdik qanday tanlash to‘grisida.Umuman olganda, iqtisodchilar muvaffaqiyatli ravishda foydalilik funksiyasini tuza olmaydi.Lekin, bu degani ushbu teoriya sindi degani emas.Investor samara chegarasini tuza olsa, uning imkoniga qarab risk darajasida samarali investitsiyani aniqlay oladi.
Investitsiya tanlsh teoremasi muammolari
Markowitz tomonidan kiritilgan investitsiya tanlash teoriyasi investorning investitsiya tanlash davridagi fe’l atvoriga va aktivlar kutilgan qaytimi taqsimlanishi tafovutini risk ko‘rsatkichi sifatida olaydigan modellarga asoslanib qurilgan. Qolayversa, ushbu teoriya tarihiy ma’lumotlar asosidagi baholarni inobatga oladi, ammo menejerning asosiy kattaliklarni noto‘g‘ri baholashini hisobga olmagan holda. Ushbu kattaliklar, kutilgan qaytim, qaytim tafovuti va qaytimlar o‘zaro tafovuti.
Ushbu qismda biz ushbu teoriyani amalga oshirish uchun yuzaga kelaydigan muammolar borasida so‘z yuritamiz.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
