Moliya va raqamli axborot texnologiyalari

 
Kichik biznes va tadbirkorlikni rivojlantirishda “Elektron hukumat” 
tizimining o‘rni. 
Ko‘pgina mamlakatlarda aloqa, axborot texnologiyalari va axborotlashtirishni 
rivojlantirish milliy strategiyasi izchil joriy qilinmoqda, shuningdek, mamlakatlar 
o‘rtasida axborot hamkorligi jamiyati qurish, rivojlanish strategiyasini ta’minlash 
borasida tuzilgan dastur va rejalar amalga oshirilmoqda. Bunday yondashish AKTni 
iqtisodiy-ijtimoiy hayotda keng qo‘llash, axborot-kommunikatsiyaning evolyusion 
rivojlanishini ta’minlagan holda raqobatning yuzaga kelishini ta’minlaydi. 

---

85 
Axborot-kommunikatsiyaning rivojlanishi ko‘p parametrli va ko‘p faktorli 
jarayon hisoblanib, axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini, qurilma va 
tarmoqlarini ijtimoiy-iqtisodiy hayot faoliyatining turli sohalarida qo‘llashga, 
axborot jamiyati va infrastrukturasini shakllantirishga asoslangan. Jamiyatning 
ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi bevosita ishlab chiqarish mahsulotlari va 
xizmatlarning sifat ko‘rsatkichlariga bog‘liq. 
Davlat va xususiy korxonalar ishlab chiqarish mahsulot turlarining kun sayin talabga 
qarab o‘zgarib borishi raqobatni yuzaga keltirmoqda. Bu mahsulot xaridorligini 
ta’minlash uchun sifat ko‘rsatkichlarini oshirishga olib keladi. 
Axborot-telekommunikatsiya 
tizimining jadal sur’atlarda rivojlanishi 
xaridorning Internet tarmog‘i orqali o‘ziga zarur bo‘lgan mahsulot yoki xizmatni 
tanlash imkonini yaratmoqda. Bu xaridorning uyi yoki ish joyidan mahsulot uchun 
buyurtma berishi, bitimlar tuzishi, elektron tarzda muloqot qilishi, hujjat 
almashinishi, to‘lovlarni elektron usulda amalga oshirishini ta’minlaydi. Natijada 
xaridor qimmatli vaqtini tejaydi, keng qamrovli tanlovga erishadi, past narxda sifatli 
mahsulot xarid qiladi. SHuningdek, ishlab chiqarish korxonasi ichki va tashqi 
bozorlarda mahsulotga bo‘layotgan talabni kuzatib borish imkoniga ega bo‘ladi, 
raqobatchilarning faoliyatidan xabardor bo‘ladi va o‘z ish faoliyatiga tegishli 
o‘zgartirishlar kiritadi, bozor talabiga tezda moslashadi. Ishlab chiqarish korxonalari 
o‘rtasidagi raqobatning yuzaga kelishi sifat ko‘rsatkichlarining oshishiga bevosita 
ta’sir ko‘rsatadi. 
Ma’lumki, Respublikamiz mustaqillikgacha asosan xom ashyo maskani bo‘lib 
kelgan. Xom ashyo, qazilma boyliklar, paxta, qishloq xo‘jalik mahsulotlari xorijiy 
mamlakatlarga arzon bahoda sotilar, tayyor iste’mol holatida esa bir necha barobar 
qimmat bahoda keltirilar edi. Bu, o‘z navbatida, valyuta jamg‘armasini chet elga 
foizsiz oqimini yuzaga keltirgan. Mustaqillik sharofati bilan xom ashyo etkazib 
beruvchi manbadan tayyor mahsulot etkazib beruvchi manbaga aylandik. 
Mamlakatimizda bir necha yuzlab qo‘shma korxonalar tashkil etildi, yoshlarni yangi 
zamonaviy texnologiyalarda ishlash amaliy ko‘nikmalarini hosil qilish maqsadida 
o‘quv kurslari tashkil etildi, ayrim mutaxassislar xorijiy mamlakatlarda o‘z 
malakalarini oshirib keldi. Hamkorlik korxonalarida chet elga xom ashyo emas, 
balki tayyor sifatli mahsulot chiqarish yo‘lga qo‘yildi, bu tizim bugungi kunda 
muvaffaqiyatli faoliyat yuritmoqda. Jahon bo‘lab mamlakatimizda ishlab 
chiqarilayotgan mahsulotlar haqidagi ma’lumotlarni Internet tarmog‘i orqali 
tashviqot qilinishi mahsulot uchun xaridorlar soniining kengayishiga olib keldi. 
Xaridorlar tarkibining oshib borishi sifatga bo‘lgan talabni keskin oshirdi, raqobat 
yuzaga keldi. Mahsulot to‘g‘ridan-to‘g‘ri xaridor manziliga etkazib berila boshlandi. 
Savdo shaxobchalari o‘rnini elektron do‘konlar egalladi. Mahsulot saqlovchi 
omborxonalar barham topdi. Buyurtmachi talabi asosida mahsulot ishlab chiqarish 
keng yo‘lga qo‘yildi. Nafaqat mamlakatimiz aholisidan, balki chet el fuqaro va 
tashkilotlaridan ishlab chiqarish korxonalari mahsulotlariga uzluksiz buyurtmalar 
kelmoqda. Bu borada axborot-kommunikatsiya tizimining ahamiyati beqiyos katta. 
Bank tizimining global axborot tarmog‘iga ulanishi to‘lovlarni naqd pulsiz elektron 
usulda amalga oshirilishi qo‘l keldi. Bu, o‘z navbatida, pul almashinuvi harakatini

---

86 
jadallashtirdi, jamiyatning iqtisodiy rivojlanishiga zamin yaratdi. Buning asosida