Moliya va raqamli axborot texnologiyalari

2. Qidiruv tizimlarining tuzilishi va ular 
yordamida bajariladigan vazifalar
. 
Qidiruv tizimi bu maxsus server, uning asosiy xizmati keng Internet fazosida 
ma’lumotlarni qidirish, to‘plash, tartiblash va foydalanuvchilarni kerakli ma’lumot 
bilan tez va qulay ravishda ta’minlash. Qidiruv mashinalar asosiy besh qismdan 
iborat: 
1.
O‘rgimchak (spider)
– veb-sahifalarni server hotirasiga yuklash dasturi. U 
oddiy brauzerga o‘xshab, saytlarni ochib, tarmoqdagi yangi ma’lumotlarni qidiradi. 
Bu dastur ko‘rsatkichlar bo‘ylab sayohat qilib, topilgan veb-sahifalarni serverga 
yuklaydi va ma’lumot jamg‘armasini yangi axborotlar bilan to‘ldiradi. 
2.
Qurt (crawler)
– o‘rgimchak serverga yuklagan veb-sahifalarni ko‘rib chiqib, 
barcha giperko‘rsatkichlarni undan ajratadi va topilgan ko‘rsatkichlarni 
o‘rgimchakka taqdim etadi. 
3.
Tartiblovchi (indexer)
– o‘rgamchik topgan ma’lumotlarni tartibga keltiruvchi 
dastur: hujjatning matnini tashkil qiluvchi so‘zlarni yakka holga ajratib, matndagi 
turgan joyini saqlab qoladi. Bundan tashqari, dastur so‘zni katta yoki kichik harflar 
bilan yozilganmi, sarlavhami, ko‘rsatkichmi yoki oddiy matnligini o‘rganib chiqib, 
ma’lumotni saqlaydi. 
4.
Ma’lumot jamg‘armasi (database)
– qidiruv tizimi to‘plagan va qayta ishlagan 
barcha ma’lumotlar saqlanadigan ombori. 
5.
Natijalarni chiqarish mexanizmi (search engine)
– foydalanuvchilarni 
qidirish tizimi bilan aloqa qilishda ishlatiladigan dastur. Ayni mana shu dastur siz 
bergan savolingizga natijani saralab, qulay ravishda ekranga chiqaradi. 
Siz savolingizni berganingizdan so‘ng qidiruv tizimi o‘zining ma’lumot 
jamg‘armasidan so‘rovingizga mos natijani, topilgan veb-sahifalarni ro‘yxat tarzida 
taqdim etadi. Ro‘yxatning birinchi bandlarida so‘rovga eng mos kelgan veb-
sahifalar joylashadi.