Moliya va raqamli axborot texnologiyalari

YAshash makonini o‘zgartirmaydigan viruslar
, o‘z navbatida: 

«yo‘ldosh» viruslar (companion); 

«qurt» viruslar (worm)dan iborat 2 guruhga ajratilishi mumkin. 
«Yo‘ldosh» viruslar
fayllarni o‘zgartirmaydi. Uning ta’sir mexanizmi bajariluvchi 
fayllarning nusxalarini yaratishdan iboratdir. 
«Qurt» viruslar
tarmoq orqali ishchi stansiyaga tushadi, tarmoqning boshqa 
abonentlari bo‘yicha virusni jo‘natish adreslarini hisoblaydi va virusni uzatadi. 
Virus fayllarni o‘zgartinnaydi va disklarning yuklama sektorlariga yozilmaydi. 
Ba’zi bir «qurt» viruslar diskda virusning ishchi nusxasini yaratadi, boshqalari faqat 
hisoblash mashinasining asosiy xotirasida joylashadi. 
Algoritmlarning murakkabligi, mukammallik darajasi va yashirinish xususiyatlari 
bo‘yicha
yashash makonini o‘zgartiradigan viruslar: 

talaba viruslar; 

«stels» viruslar (ko‘rinmaydigan viruslar); 

polimorf viruslarga bo‘linadi. 
 
Talaba viruslar
malakasi past yaratuvchilar tomonidan yaratiladi. Bunday 
viruslar, odatda, rezident bo‘lmagan viruslar qatoriga kiradi, ularda ko‘pincha 
xatoliklar mavjud bo‘ladi, osongina taniladi va yo‘qotiladi. 
 
«Stels» viruslar
malakali mutaxassislar tomonidan yaratiladi. «Stels» viruslar 
operatsion sistemaning shikastlangan fayllarga murojaatlarini ushlab qolish yo‘li 
bilan o‘zining yashash makonida ekanligini yashiradi va operatsion sistemani 
axborotning shikastlanmagan qismiga yo‘naltiradi. Virus rezident hisoblanadi, 
operatsion sistema dasturlari ostiga yashirinadi, xotirada joyini o‘zgartirishi 
mumkin. «Stels» - viruslar rezident antivirus vositalariga qarshi ta’sir ko‘rsata olish 
qobiliyatiga ega. 
 
Polimorf viruslar
ham malakali mutaxassislar tomonidan yaratiladi va doimiy 
tanituvchi guruhlar - signaturalarga ega bo‘lmaydi. Oddiy viruslar yashash 
makonining zaharlanganligini aniqlash uchun zaharlangan ob’ektga maxsus 
tanituvchi ikkili ketma-ketlikni yoki simvollar ketma-ketligini (signaturani) 
joylashtiradi. Bu ketma-ketlik fayl yoki sektorning zaharlanganligini aniqlaydi. 
Polimorf viruslar virus tanasini shifrlashdan va shifrlash dasturini turlantirishdan 
foydalanadi. Bunday o‘zgartirish evaziga polimorf viruslarda kodlarning 
muvofiqligi bo‘lmaydi. 
Ma’lum viruslar bilan ishlashda qulaylikni ta’minlash maqsadida viruslar 
katalogidan foydalaniladi. Katalogda viruslarning quyidagi standart xususiyatlari 
to‘g‘risidagi ma’lumot joylashtiriladi: 

---

195 

nomi; 

uzunligi; 

zaharlanuvchi fayllar; 

fayldagi o‘rni; 

zaharlash metodi; 

rezident viruslar uchun asosiy xotiraga joylashtirish usuli; 

keltirib chiqaradigan natijalari; 

zararkunandalik vazifalari bor (yo‘q)ligi va xatoliklar. 
Kataloglarning mavjudligi viruslarni tavsiflashda ularning standart xususiyatlari va 
ta’sirlarini tushirib qoldirib, faqat o‘ziga xos xususiyatlarini ko‘rsatishga imkon 
beradi.