Moliya kredit

O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Toshkent Moliya instituti

“MOLIYA - KREDIT” KAFEDRASI
“MOLIYA” fanidan


КURS ISHI

Ta’lim yo’nalishi: 5230600 – “Moliya”

Mavzu: Iqtisodiyotni liberallashtirish sharoitida ijtimoiy himoyaning ahamiyati.

Bajardi: SMM-56 guruh talabasi
Azimjonov Humoyun Mannobjon o’g’li
Ilmiy rahbar: ____________________________
Toshkent – 2022 yil

Reja:

Kirish.

1. 
   Iqtisodiyotni liberallashtirish nima?
   

O'zbekiston liberallashtirish indekslari koordinatalari. 
O'zbekistonda bozor islohotlarining yangi bosqichining xususiyatlari.

2. 
   Iqtisodiyotni rivojlantirish va liberallashtirishni amalga oshirish uchun bir qator zarur qonun hujjatlari.
   

3. 
   Iqtisodiyotni rivojlantirish va liberallashtirishning o’ziga xos xususiyatlari.
   

4. 
   Iqtisodiyotni liberallashtirish nima beradi?
   

5. 
   Iqtisodiyotni rivojlantirish va liberallashtirishning ustuvor yo‘nalishlari.
   

6. 
   Iqtisodiyotni erkinlashtirish sharoitida O'zbekistonda aholini ijtimoiy himoya qilish tizimi.
   

Hulosa.

Foydalanilgan adabiyotlar.

Kirish:

Kurs ishida, iqtisodiyotni liberallashtirish, raqobat muhitini rivojlantirish va O‘zbekiston Respublikasining investitsion jozibadorligini oshirish borasidagi islohotlarga alohida e’tibor qaratilgan. Xususan, O‘zbekistonning iqtisodiy erkinlik indeksi bo‘yicha natijalari boshqa davlatlar bilan qiyosiy tahlil qilindi. Shuningdek, raqobat muhitini shakllantirish sharoitida iqtisodiyotda davlat ishtirokini qisqartirish chora-tadbirlari va bozor islohotlari doirasida hukumatning sa’y-harakatlari natijalari va boshqalar ko‘rib chiqildi.

Iqtisodiyotni yanada rivojlantirish va liberallashtirishga yo’naltirilgan makroiqtisodiy barqarorlikni mustahkamlash va yuqori iqtisodiy o’sish sur’atlarini saqlab qolish, milliy iqtisodiyotning raqobatbardoshligini oshirish, qishloq xo’jaligini modernizatsiya qilish va jadal rivojlantirish, iqtisodiyotda davlat ishtirokini kamaytirish bo’yicha institutsional va tarkibiy islohotlarni davomettirish, xususiy mulk huquqini himoya qilish va uning ustuvor mavqeini yanada kuchaytirish, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik rivojini rag’batlantirish, hududlar, tuman va shaharlarni kompleks va mutanosib holda ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiy ettirish, investitsiyaviy muhitni yaxshilash orqali mamlakatimiz iqtisodiyoti tarmoqlari va hududlariga xorijiy sarmoyalarni faol jalb etish.

Iqtisodiyotni liberallashtirishda prinsipial muhim qadam.
Bugungi kunda jahon iqtisodiyotida ro'y berayotgan o'zgarishlar, qolaversa, milliy iqtisodiyot raqobatdoshligini yanada oshirish zarurati mamlakatda amalga oshirilayotgan islohotlar samaradorligini tubdan oshirish, institutsional va tarkibiy yangilanishlarni davom ettirishni taqozo etmoqda. Shu manoda davlat rahbari tashabbusi bilan ishlab chiqilgan va qabul qilingan 2017-2021 yillarda O'zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo'nalishi bo'yicha Harakatlar strategiyasi bu borada muhim qadam bo'ldi, desak mubolag'a bo'lmaydi.
Mamlakatning keyingi besh yillik istiqboli aks etgan mazkur strategiyada belgilangan vazifalar bugun amaliyotda o'z isbotini topmoqda. Ayniqsa uning iqtisodiyotni yanada rivojlantirish va liberallashtirish deb nomlangan uchinchi yo'nalishida ko'rsatilgan chora-tadbirlarni ro'yobga chiqarish uchun milliy valyuta va narxlarning barqarorligini taminlash, valyutani tartibga solishning zamonaviy bozor mexanizmlarini bosqichma-bosqich joriy etish kabi ustuvor vazifalarga etibor qaratilgan. Shu manoda Prezident Shavkat Mirziyoyev tomonidan qabul qilingan “Valyuta siyosatini liberallashtirish bo'yicha birinchi navbatdagi chora-tadbirlar to'g'risida”gi Farmon aynan ushbu dolzarb vazifalarni hayotga tatbiq etishga xizmat qiladi.
Malumki, xoh u qaror bo'lsin yoki farmon uning qabul qilinishi zamirida muhim hayotiy zarurat yotadi. Takidlash joizki, erkin konvertatsiyaning mavjud emasligi mamlakatda qulay ishbilarmonlik muhitini yaratishga salbiy tasir ko'rsatayotgan omillardan hisoblanardi. Qolaversa, bozor talablariga mos kelmaydigan valyuta siyosati eksportchilar faoliyatiga to'sqinlik qilib, davlatning eksportga yo'naltirilgan korxonalarni qo'llab-quvvatlash siyosatining samaradorligini ham birmuncha pasaytirar edi. Xususan, o'tkazilgan qator tadbirlarda tadbirkorlar ushbu og'riqli masalaga to'xtalib, valyuta muomalasiga haddan tashqari mamuriy aralashuv mavjudligi, buning oqibatida alohida tarmoqlar va xo'jalik yurituvchi subyektlar uchun berilayotgan asosiy imtiyoz va preferensiyalarning kam samarali tizimi shakllanganini qayd etib kelishayotgan edi.
Buning natijasida mamlakatda biznes yuritish borasida teng bo'lmagan shart-sharoitlar vujudga keldi, raqobat tamoyillarining buzilishi kabi holatlar kuzatildi. Bu xorijiy investitsiyalarni jalb qilish, tovar va xizmatlar eksporti, umuman mamlakatimiz iqtisodiy taraqqiyotiga o'z tasirini ko'rsatmasdan qolmadi, albatta.
Mazkur yo'nalishda ko'zga tashlangan shu va boshqa kamchiliklar ilg'or xorij tajribasini o'rgangan holda mamlakatimizda valyuta siyosatini qayta ko'rib chiqish va shu asosda sohani liberallashtirishni taqozo etdi.
Shu manoda Prezident Shavkat Mirziyoyev tomonidan “Valyuta siyosatini liberallashtirish bo'yicha birinchi navbatdagi chora-tadbirlar to'g'risida”gi Farmonning imzolanishi mamlakatimiz tadbirkorlari va ishbilarmonlari tomonidan katta mamnuniyat bilan qabul qilindi. Boisi, ular bu valyuta siyosatini liberallashtirishga qaratilgan islohotni orziqib kutishgan edi. Zero, ushbu hujjat biznes uchun yangi imkoniyatlar eshigini ochishi va xo'jalik yuritish sharoitlarini tubdan o'zgartirishga qaratilganligi bilan g'oyat ahamiyatlidir.
Farmonda ko'zda tutilgan chora-tadbirlar mamlakat eksport salohiyatini oshirishga, to'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalarni faol jalb qilishga, ishlab chiqaruvchilarning tashqi va ichki bozorda raqobatdoshligini oshirishga, respublikada investitsiya va ishbilarmonlik muhitini yaxshilashga imkon beradi. Eng muhimi, Farmonda belgilangan normalar ijrosi valyuta bozorida barcha xo'jalik yurituvchi subyektlar uchun teng raqobat sharoitlarini yaratadi.
Mamlakatda valyuta siyosatini liberallashtirish borasida boshlangan yangicha islohotlarga milliy valyutamizning barqarorligini taminlash, yurtimiz ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishini jadallashtirish, aholi bandligini taminlash va turmush darajasini oshirish yo'lida qo'yilgan muhim qadam sifatida qaraydi.
Haqiqatan ham “Valyuta siyosatini liberallashtirish bo'yicha birinchi navbatdagi chora-tadbirlar to'g'risida”gi Farmonning imzolanishi valyuta bozori liberallashuvi sohasida keng miqyosli islohotlarning yangi davrini boshlab berdi.
Aytish joizki, ushbu Farmon nafaqat valyuta siyosatini shakllantirishning yangi tamoyillarini joriy qilish, balki aholi ijtimoiy himoyasini ta`minlashga qaratilgan kompleks chora-tadbirlarni ham nazarda tutadi. Pirovardida, valyuta siyosatini liberallashtirish bo'yicha o'zaro bog'liq chora-tadbirlar mamlakatimizda ishbilarmonlik va investitsiya muhitini tubdan yaxshilash, real mahsulot ishlab chiqarishni kengaytirish, tarmoqlarning rivojlanishi uchun mustahkam zamin yaratadi, bu esa aholi farovonligining oshishiga xizmat qiladi.

Asosiy qism.

1. Iqtisodiyotni liberallashtirish nima?

Liberallashtirish davlatning hozirgi iqtisodiy jarayonlarga aralashuvini cheklash, iqtisodiyot tarkibida nodavlat sektorini kengaytirish orqali tadbirkorlikka kengroq erkinliklar berish demakdir. Iqtisodiyotni liberallashtirish, birinchi navbatda, sog‘lom raqobat muhitini yaratishga qaratilgan bo‘lib, bu siz ishlab chiqarish tannarxini kamaytirish, davlatning investitsion jozibadorligini oshirish, tovarlar va xizmatlar taklifini ko‘paytirish, narxlar o‘sishini cheklash, tadbirkorlik subyektlariga soliq yukini kamaytirish va tadbirkorlik sub’ektlariga soliq yukini kamaytirish mumkin emas. Davlat apparatini saqlash xarajatlari. Biznesga nisbatan bu xomashyo va materiallarni ishlab chiqarish uchun zarur bo'lgan etkazib beruvchilarni va ularning mahsulotlarini xaridorlarni tanlashda, bozor narxini belgilashda kengroq erkinlikni ta'minlashni anglatadi. Qishloq xo‘jaligida liberallashtirish paxta va g‘allaga davlat buyurtmasini qisqartirish yoki butunlay rad etish, qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini respublikadan tashqariga olib chiqish yoki yetishtirilgan mahsulotni erkin bozorda sotish tartib-taomillarini soddalashtirishda namoyon bo‘ladi. Fiskal-moliyaviy tartibga solish sohasida – kreditlar olish, valyuta resurslaridan foydalanish jarayonlarini osonlashtirish, soliq yukini kamaytirish va teng taqsimlash, davlat byudjeti xarajatlarini cheklash va imtiyozli soliqqa tortish, foiz stavkalari va valyuta kurslarini shakllantirishning bozor mexanizmlari, zamonaviy to'lov tizimlariga o'tish, iqtisodiyotni qo'llab-quvvatlash uchun yanada nozik vositalardan foydalanish. Tashqi savdo sohasida - import (eksport) bojlari va soliqlarini kamaytirish, tashqi savdo shartnomalarini tuzish jarayonini soddalashtirish, valyuta tushumlarining bir qismini majburiy sotish talabini bekor qilish va boshqalar.

Iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish jarayonining muhim elementlari xususiylashtirish, monopoliyaga qarshi siyosat, imtiyoz va preferensiyalarni cheklash, iqtisodiy faoliyatning barcha ishtirokchilari uchun teng sharoitlarni ta’minlashdan iborat.

O'zbekiston liberallashtirish indekslari koordinatalarida hali ham global tendentsiyalardan orqada qolmoqda (1-rasm). Jahon bankining hisob-kitoblari gako'ra, milliy iqtisodiyotni liberallashtirish tezligida bir nechta davrlarni ajratish mumkin: 2000-2004 yillar – liberallashtirishning past sur'atlari, bunda iqtisodiy erkinlik indeksining milliy va o'rtacha darajasi o'rtasidagi tafovut 20-22 ballga yetgan.; liberallashtirish jarayonining jadallashuvi (2004-2007 yillar) iqtisodiyot tarkibida kichik biznes ulushining jadal o'sishida, so'mning rasmiy va norasmiy stavkalari o'rtasidagi tafovutning qisqarishida namoyon bo'ldi. shuningdek, iqtisodiyotni liberallashtirish ko'rsatkichidagi farqni 4-5 ballgacha qisqartirishda; yangi ma'muriy cheklovlarni joriy etish va liberallashtirish jarayonining sekinlashishi (2008-2016 yillar) iqtisodiy erkinlik indeksidagi farqni 17-18 punktgacha oshirish; tezlashtirilgan bozor transformatsiyasining yangi tsikli - 2017 yildan hozirgi kungacha.

Shu bilan birga, bir qator boshqa davlatlar (Qozog'iston, Malayziya) bu yillarda o'z mavqeini sezilarli darajada yaxshilashga muvaffaq bo'ldi, bu esa so'nggi yillarda ushbu mamlakatlarda iqtisodiyotni liberallashtirish va bozor infratuzilmasini yaratish bo'yicha olib borilayotgan islohotlar samaradorligini ko'rsatadi.