“Moliya” kafedrasi

 
2. Moliyaviy rejalashtirish modelini yaratish 
 
Moliyaviy  rejalar,  odatda,  miqdoriy  modellarda  aks  ettiriladi.  Bu  modellar 
qisman yoki to‘liqligicha firmaning moliyaviy hisobotlaridagi ma’lumotlar asosida 
yaratiladi.  Misolda  ko‘rsatish  uchun  bundan  oldin  biz  moliyaviy  rejalarini  tahlil 
qilgan xuddi o‘sha gipotetik kompaniya, ya’ni “XYZ”  korporatsiyasi uchun yillik 
moliyaviy  reja  tuzishni  taklif  etamiz.  Aytaylik,  “XYZ”  bu  10  yil  avval  tashkil 
etilgan  kompaniya  bo‘lib,    u  iste’mol  mollari  ishlab  chiqarish  va  sotish  bilan 
shug‘ullanadi.  Endi  faraz  qilaylik,  moliyaviy  hisobot  –  bu  kompaniya  to‘g‘risida 

---

111 
 
Sizning  ixtiyoringizda  bo‘lgan  yagona  ma’lumot  manbai.  Shunday  qilib,  keyingi 
yilga reja ishlab chiqish kerak. Eng oson usul quyidagilardan iborat: keyingi yilga 
sotuv hajmi bo‘yicha prognoz tuzish va moliyaviy natijalar to‘g‘risidagi hisobot va 
balansdagi  qismlarning  ko‘pchiligidagi  qiymatlar  o‘tgan  yil  darajasida  qolishini 
taxmin qilish kerak. Bunday usul sotuvdan foizlar usuli (percent-of-sales-method) 
deb  ataladi.  Keling,  bu  usuldan  qanday  foydalanishni  “XYZ”  korporatsiyasi 
misolida ko‘rsatib beramiz. 
Dastlab  o‘tgan  yillar  ma’lumotlarni  sinchkovlik  bilan  tahlil  qilib,  sotuvlar 
hajmi  (yalpi  tushum)ga  nisbatan  o‘zgarishsiz  qolgan  moliyaviy  natijalar 
to‘g‘risidagi hisobot va balansning elementlarini aniqlab olishimiz zarur. Bu bizga 
qaysi  moddalarni  oldindan  ko‘zlangan  kelgusi  sotuvlar  hajmi  (yalpi  tushum) 
asosida maksimal darajadagi aniqlik bilan prognozlashtirish, qaysilarini esa boshqa 
ko‘rsatkich asosida bashorat qilish mumkinligini bilib olish imkoniyatini yaratadi. 
Ko‘rib  chiqilayotgan  kompaniyaning  hisobotlaridan  ko‘rinib  turibdiki,  quyidagi 
moddalar sotuv lar hajmi (yalpi tushum)ga nisbatan o‘zgarishsiz qolgan: sotilgan 
mahsulot  tannarxi,  foizlar  va  soliqlar  to‘lashdan  oldingi  foyda  (EBIT)  (asosiy 
faoliyatdan  olingan  daromad)  va  aktivlar.  Foiz  to‘lovlari  (shaklidagi)  xarajatlari, 
soliqlar,  sof  foyda  va  majburiyatlarning  asosiy  qismi  (to‘lovlar  uchun  hisob 
varaqlardan  tashqari)  nisbati  esa  o‘zgargan.  Buni  14.1-jadvaldan  ko‘rishimiz 
mumkin (navbatdagi betga qarang). 
14.1-jadval 
“XYZ”  kompaniyasining 20x1–20x3 yillardagi moliyaviy hisoboti 
(mln. so‘mda)