“Moliya” kafedrasi

1-nazorat uchun savol 
         Kompaniya  faoliyati  tahlili  uchun  qanday  asosiy  moliyaviy  koef-
fitsiyentlardan foydalaniladi? 
 
2. Moliyaviy koeffitsiyentlar o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqliklar  
 
Tahlil  chog‘ida ko‘pincha  aktivlar daromadliligi  normasi  (me’yori)ni  (ROA) 
boshqa ikki koeffitsiyentlar ifodasi sifatida tasavvur qilish foydali hisoblanadi: 
 
ROA  = 
EBIT 
× 
Sotish hajmi 
= 
Sotish hajmi 
Aktivlar bahosi (qiymati) 
=  Sotish rentabelligi × Aktivlar aylanuvchanligi = 
=   ROS × ATO 
ROA  koeffitsiyentining  ROS  va  ATO  koeffitsiyentlari  orqali  ifoda-lanishi 
mumkinligi  quyidagi  dalil  bilan  tasdiqlanadi:  turli  sohada  faoliyat  yuritadigan 
firmalarning  sotuvlar  rentabelligi  va  aktivlar  aylanuvchanligi  koeffitsiyentlari 

---

106 
 
mutlaqo har xil bo‘lishi va, shu bilan birga, aktivlar daromadliligi ko‘rsatkichlari 
bir xil bo‘lishi mumkin. Masalan, odatda, supermarketlarning sotuvdan rentabellik 
ko‘rsatkichlari  past,  aktivlar  aylanuvchanligi  ko‘rsatkichlari  yuqori  bo‘ladi. 
Qimmat zargarlik buyumlari qimmat do‘koniga esa buning aksi xos. Ammo ikkala 
do‘konning aktivlar daromadliligi koeffitsiyenti bir xil bo‘lishi mumkin. 
Aytilganlarni  misolda  ko‘rish  uchun,  keling,  aktivlar  daromadliligi 
koeffitsiyenti bir xil, ya’ni 10,0%ga teng ikkita firmani ko‘rib chiqamiz. Birinchi 
firma  –  bu  supermarketlar  tarmog‘i,  ikkinchisi  esa  –  kommunal  xizmatlar 
ko‘rsatishga ixtisoslashgan firma bo‘lsin. 13.2-jadvaldan (navbatdagi betga qarang) 
ko‘rinib  turganidek,  supermarketlar  tarmog‘ining  sotuvdan  daromadlilik 
koeffitsiyenti  “past”  (2,0%)  va  u  o‘z  aktivlarini  yiliga  besh  marta  aylantiribgina 
aktivlar  daromadliligi  ko‘rsatkichini  10,0%  li  ko‘rsatkichga  olib  chiqadi.  Ko‘p 
kapital talab qiladigan kommunal xizmatlar sohasiga kelsak, bu sohada ishlaydigan 
firmaning  aktivlar  aylanuvchanligi  koeffitsiyenti  (ATO)  yiliga  atigi  0,5  martaga 
teng  bo‘lsa-da,  sotish  rentabelligi  yuqori,  ya’ni    20,0%  bo‘lgani  uchun  u  ham 
10,0%lik aktivlar daromadliligi koeffitsiyenti (ROA)ga ega. 
13.2-jadval