“Moliya” kafedrasi

“XYZ”  korporatsiyasi faoliyatining 20x1 yildagi moliyaviy natijalari 
to‘g‘risida hisoboti (soddalashtirilgan shakli) 
(mln. so‘mda) 
Sotishdan olingan daromad (tushgan tushum) 
200,0 
Sotilgan (realizatsiya qilingan) mahsulot tannarxi 
(110,0) 
Yalpi foyda 
90,0 
Umumiy  xarajatlar,  mahsulot  sotish  xarajatlari  va  ma’muriy  xarajatlar 
(GS&A) (davr xarajatlari) 
 
(30,0) 
Asosiy faoliyatdan olingan foyda 
60,0 
Obligatsiyalar bo‘yicha foizlarni to‘lash xarajatlari 
(21,0) 
Soliqqa tortiladigan foyda  
39,0 
Foyda solig‘i 
(15,6) 
Sof foyda 
23,4 
Bir aksiyaga hisoblaganda sof foyda (muomalada 1 mln. aksiya) 
23,4 
Sof foydaning taqsimlanishi: 
To‘langan dividendlar 
10,0 
Taqsimlanmagan foydaning o‘zgarishi 
13,4 
 
Jadvalda 
keltirilgan 
ma’lumotlardan 
ko‘rinib 
turibdiki, 
“XYZ” 
kompaniyasining xarajat moddalari to‘rtta asosiy kategoriyaga bo‘lingan. Birinchi 
guruhga  110,0  mln  so‘mni  tashkil  etgan  sotilgan  (realizatsiya  qilingan)  mahsulot 
tannarxi  kiritilgan.  Bu  korporatsiyaning  joriy  yilda  sotilgan  tovarlarni  ishlab 
chiqarish jarayonida ketgan xarajatlari bo‘lib, ular, asosan, materiallar sotib olishga 
ketgan  xarajatlar,  ishchi-xodimlarga  to‘langan  mehnat  haqi  va  boshqa  shunga 

---

90 
 
o‘xshash  xarajatlarni  o‘z  ichiga  oladi.  Sotishdan  olingan  (ko‘rilgan)  daromad  va 
sotilgan  mahsulot  tannarxi  o‘rtasidagi  farq  yalpi  foyda  deb  ataladi.    Yuqoridagi 
jadval  ma’lumotlaridan  ko‘rinishicha,  “XYZ”  korporatsiya-sining  bu  ko‘rsatkichi 
20x1 yilda 90,0 mln. so‘mni tashkil etgan. 
Keyingi  xarajatlar  kategoriyasida  umumiy,  ma’muriy  va  mahsulot  sotishga 
ketgan  xarajatlar  (GS&A)  (davr  xarajatlari)  aks  ettirilgan.  Bu  yerda  firmaning 
boshqaruv  xarajatlari  (masalan,  menejerlarning  mehnat  haqi),  shuningdek 
marketing va hisobot yilida kompaniya ishlab chiqargan tovarlarni sotish bo‘yicha 
xarajatlar  inobatga  olingan.  Yalpi  foyda  va  GS&A  xarajatlari  o‘rtasidagi  farq 
operatsion  foyda  yoki  asosiy,  ishlab  chiqarish  faoliyatidan  olingan  foyda  deb 
yuritiladi. “XYZ”    korpora-tsiyasining ma’muriy chiqimlari va mahsulot sotishga 
ketgan xarajatlari (GS&A) 20x1 yilda 30,0 mln. so‘mni tashkil etgan ekan, uning 
ishlab chiqarish foydasi 60,0 mln. so‘mga tengdir. 
Uchinchi 
xarajatlar 
kategoriyasiga  “XYZ”  korporatsiyasining  qarz 
majburiyatlari bo‘yicha foizlarni to‘lashga ketgan xarajatlari kiradi va bu xarajatlar 
o‘rganilayotgan  davr  oxirida  21,0  mln.  so‘mni  tashkil  etgan.  Ularni  ishlab 
chiqarish foydasi summasidan ayirib, soliqqa tortiladigan foyda summasini olamiz. 
Bu 39,0 mln. so‘mga tengdir. 
Moliyaviy natijalar to‘g‘risidagi hisobotning to‘rtinchi, oxirgi kategoriyasida 
korporatsiya  tomonidan  to‘langan  soliq  summalari  aks  ettirilgan.  20x1  yilda 
“XYZ”      korporatsiyasi  soliqqa  tortiladigan  foyda  summasidan  o‘rtacha  40% 
miqdorida  soliq  to‘lagan.  Shunga  muvofiq  ravishda  korporatsiya  foydasidan 
olingan  soliqning  summasi  15,6  mln.  so‘mga  teng  bo‘lgan.  Bundan  ko‘rinib 
turibdiki,    “XYZ”  korporatsiyasining  soliqlar  to‘langanidan  keyingi  sof  foydasi 
23,4  mln.  so‘mni  tashkil  etgan.  Demak,  korporatsiyaning  1  mln.  aksiyasi 
muomalada  (ya’ni,  aksiyadorlar  qo‘lida)  bo‘lgan  ekan,  uning  bitta  aksiyasiga 
hisoblangan sof foyda 23,40 so‘mga tengdir. 
Biz  tahlil  qilayotgan  hisobotda,  shuningdek,  20x1  yilda  korporatsiya 
aksiyadorlariga dividend tariqasida pul shaklida umumiy miqdorda 10,0 mln. so‘m 
to‘langani  ko‘rsatilgan.  Demak,  bu  to‘lovlardan  keyin  sof  foyda  summasidan 
qolgan  13,4  mln.  so‘m  firma  tomonidan  o‘z  biznesini  rivojlantirishga 
yo‘naltirilgan.  E’tibor  bering:  bu  summa,  ya’ni  13,4  mln.  so‘m  korporatsiya 
balansida  20x1  yilning  oxirida  aksiyadorlik  kapitalining  o‘sgan  ko‘rsatkichi 
sifatida  aks  ettiriladi.  Yana  shunga  alohida  e’tibor  berish  kerakki,  sof  foyda  va 
firma hisob varag‘iga kelib tushayotgan pullar bu bitta narsa emas. Shuning uchun 
bu oxirgi raqam (13,4 mln so‘m) firmaning pul balansiga qo‘shilmaydi.