Молия” кафедраси ҳ.Ҳ. Имомов “давлат қарзларини бошқариш” фани бўйича

3-Мавзу. Давлат бюджети тақчиллиги ва уни қарзли молиялаштириш сиёсати. Давлат ички ва ташқи қарзларини бошқариш тизимида бюджет тақчиллигини бошқаришнинг аҳамияти ва вазифалари. Бюджет тақчиллигини вужудга келиши. Бюджет ижросининг концетуал асослари. Бюджетнинг даромад базаси, миллий иқтисодиётда яратиладиган ЯИМ ва миллий даромад, давлат ихтиёрига марказлаштиришнинг молиявий усули. Юридик ва жисмоний шахслар, хорижий давлатлар, халқаро ташкилотлар ва халқаро ҳуқуқнинг бошқа субъектлари олдидаги (давлат кафолатлари бўйича мажбуриятларни қўшган ҳолда) мамлакат ҳукуматининг қарз мажбуриятлари, ҳукуматнинг давлат қарзи. Давлат хазинасини ташкил этиш, давлат мулки билан тўлиқ ва ҳеч қандай шартсиз таъминланиши. Республика бюджетининг даромадларини шакллантириш бўйича барча ваколатлар. Мамлакатнинг қарз мажбуриятлари. Қарз олувчи сифатида мамлакат ҳукумати номидан кредит ташкилотлари, хорижий давлатлар ва халқаро молиявий ташки-лотлар билан тузилган кредит битимлари ва шартномалари. Мамлакат ҳукумати номидан қимматбаҳо қоғозларни чиқа-риш орқали амалга оширилган давлат заёмлари. Мамлакат ҳукумати томонидан давлат кафолатини бериш тўғрисидаги шартномалар. Ўтган йиллардаги мамлакатнинг қарз мажбуриятларини рес-труктуризация қилиш ва муддатини ўзгартириш тўғрисидаги мамлакат ҳукумати номидан тузилган (шу жумладан, халқаро) битимлар ва шартномалар.
Давлат бюджети тақчиллигини самарали бошқариш усуллари. Бюджет тақчиллигининг даражасини камайтириш ёки унга барҳам бериш борасидаги амалга оширилиши лозим бўлган чора-тадбирларнинг энг асосий йўналишлари. Бюджет харажатларининг (маблағларининг) инвестицион йўналишини ўзгартириш, уларни энг кўп самара берадиган йўналишларга йўналтириш. Хўжалик юритишнинг ўзига хос хусусиятларини ҳисобга олувчи молиявий имтиёз ва жазолардан кенг фойдаланиш. Давлатдан молиялаштиришни ва давлат иқтисодиёти соҳасини қисқартириш, хорижий давлатларга ёрдам кўрсатишни кескин камайтириш. Ҳарбий харажатларни қисқартириш, йирик бюджет харажатларини талаб этувчи дастурларни қабул қилишни тўхтатиб туриш. Қарзларни давлат қимматбаҳо қоғозлари шаклида расмий-лаштирмасдан туриб ҳукумат органларига кредит беришни марказий банк учун тақиқлаб қўйиш, хорижий сармояларни жалб этиш. Давлат бюджети тақчиллигини молиялаштириш масалалари.
Давлат бюджет тақчиллигини бошқариш масалалари. Давлат бюджетининг ҳолати, давлат бюджети даромадлари ва харажатлари микдори, Бюджет тақчиллиги, муайян даврда бюджет харажатларининг бюджет даромадларидан ортиқ бўлган суммаси. Бюджет профицити, муайян даврда бюджет даромадларининг бюджет харажатларидан ортиқ бўлган суммаси.