Молия” кафедраси ҳ.Ҳ. Имомов “давлат қарзларини бошқариш” фани бўйича

Бюджет тақчиллигини бошқариш усуллари.
Бюджет тақчиллигининг пайдо бўлиши сабабларини ва молиялаштиришни кўриб чиқишимиздан кейин унинг бошқа мавзусига ўтайлик: Дунё иқтисодиёти давлат бюджетининг тақчиллигини бошқариш методларининг бир қанчасини билади:

1. 
   Бюджет тақчиллиги бу тажанг, лекин ундан ёмони иқтисодиётга ва давлат молиясига зарари унинг математик усуллари билан бир тараф қилиш шундай ҳолатда иқтисодиётни даволаш ўрнига унинг касаллиги яшириш шаклига, курашиши ўйини бўлган шаклларга ўтади.
   
2. 
   Бюджетнинг баланси катта бюджет даромадларининг ҳаражатларга нисбатан кўп бўлиши соглом иқтисодиётни бўлишини кўрсатадики, алохида этапларда жамиятнинг ривожланишида ҳар мамлакатнинг специфик ҳолатларда бюджет тақчиллигига йўл қўйилиши мумкин.
   
3. 
   Бюджет тақчиллигининг хажми, дунё тажрибаларига кўра чегараланган ЯММ нисбатан 2-3%дир. Чегарадан ўтган бюджет тақчиллигининг бўлиши шундай чораларни бажаришга талаб қиладилар, улар тақчиллиги кескин қисқаришга олиб келиши керак.
   
4. 
   Бюджет тақчиллигини қоплаш учун давлат кредитининг ҳар хил шакллари ишлатилиши мумкин. Пул чиқариш станогининг ишлатилиши эмиссияга олиб келиб товар айланиш истеъмолга тегишли эмас, унинг мохияти унда эмас, у пул муомаласи қонунларини бузади, шунинг учун ишлатишга тавсия қилинмайди. Тақчиллик фақат заём асосида қопланиши мумкин, молиявий бозорда давлат қимматбаҳо қоғозларни жойлаштириш орқали қоплашиши зарур.
   
5. 
   Бюджет тақчиллигини бартараф қилиш иқтисодиёт ўзини “даволаш” лозим, чунки иқтисодиётдаги динамикасини ва хуқуқий сезиларли самарасини таъминламасдан мамлакатнинг молиявий барқарорлигига етишиши мумкин эмас, қандайки прогрессив молиявий чоралар қўлланиладиган бўлмасин. Юқоридаги айтилган ҳамма принциплр бюджет тақчиллигини камайтириш ва уни бошқаришни аниқ режасини ишлаб чиқишида кўзда тутилиши шарт.
   

3. Давлат ташқи қарзларини самарали бошқариш.
Оқибатлар...
Муайян чегарадан ошиб кетган давлат қарзи иқтисодий ўсишга салбий таъсир кўрсата бошлайди. Энг даҳшатлиси — давлатнинг ташқи қарзи келгуси авлоднинг — фарзандларимиз ва набираларимизнинг чекига юк бўлиб тушади, улар тўлаши лозим бўлган маблағларни биз улар дунёга келмасиданоқ сарфлаб қўйган бўламиз. Давлат қарзи аҳоли орасида даромадларнинг қайта тақсимланишига олиб келади, яъни давлатнинг қимматли қоғозларига эга бадавлат фуқаролар пулларини фоизи билан қайтариб ҳам оладилар, қашшоқ фуқароларимиз хориж қарзини қайтариш учун маошларидан солиқ тўлашга мажбур бўлади. Давлат қимматли қоғозлари чиқарилиши хусусий сармояларнинг қисқаришига, сиқиб чиқарилишига олиб келади. Иқтисоднинг барқарорлигига путур етади.