Moliya haqidagi ilmiy nazariyalar

39. Xalqaro moliya institutlarining tavsifi va tasnifi.
Xalqaro moliya munosabatlarining sub’yektlari sifatida quyidagilar ishtirok etadi: davlat, korxona, tashkilotlar, firmalar hamda xalqaro tashkilotlar va moliya institutlari, transmilliy korporatsiyalar, transmilliy banklar, birjalar, jismoniy shaxslar. Xalqaro moliya munosabatlari turli mamlakatlarning xo’jalik yurituvchi sub’yektlari o’rtasida, davlat va boshqa mamlakatlar xukumatlari hamda xalqaro tashkilotlar o’rtasida, davlat va korxonalar bilan xalqaro moliya institutlari o’rtasida yuzaga kelishi mumkin. Jahon valyuta tizimi Xalqaro moliya Xalqaro moliya bozorlari Xalqaro moliya-viy menejment Xalqaro soliqqa tortish Xalqaro hisobkitoblar Jahon moliyaviy muhiti Davlat xalqaro moliya sohasida faoliyat ko’rsatuvchi asosiy sub’yekt hisoblanadi. Markaziy banklar – bu iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solish organlari bo’lib, ularga monopol tarzda banknotalar chiqarish, pul muomalasi, kredit va valyuta kursini tartibga solish, valyuta zahiralarini saqlash vazifalari biriktirilgan. Xalqaro tashkilotlar – ular xalqaro shartnoma asosida tashkil etilgan bo’lib, doimiy faoliyat ko’rsatuvchi organlarga ega bo’lgan holda jahon xo’jaligi birliklarining iqtisodiy, ijtimoiy rivojlanishiga yordamlashish vazifalarini bajaradi. Xalqaro valyuta-kredit va moliya tashkilotlari – jahon iqtisodiyotini barqarorlashtirish maqsadida xalqaro valyuta va moliya-kredit munosabatlarini tartibga solish uchun davlatlararo kelishuvlar asosida tashkil etilgan iqtisodiy tashkilotlar.

40. Xalqaro moliyaviy munosabatlarda to’lov balansi.
To`lov balansining iqtisodiy mohiyati Bir mamlakatdan boshqa mamlakatlarga to ʻ lovlar ko ʻ rinishidagi pul mablag ʻ lari harakatini aks ettiradigan jadval, ro ʻ yxat. To ʻ lov balansi muayyan muddat davomida mamlakat chet ellarga to ʻ lagan va xuddi shu davr mobaynida mamlakatga chet eldan tushgan to ʻ lovlar summalari nisbatini tavsiflaydi. To ʻ lov turkumiga tashki qarz, uning foizi, chetdan olingan (import) tovarlar va xizmatlar haqi, xorij investitsiyalari, xorijda diplomatik ishlarni, iqtisodiy aloqalarni yuritish xarajatlari, fuqarolar va qo ʻ shma korxonalarning chet elga pul o ʻ tkazmalari va boshqa kiradi.
To`lov balansini taqdim etish shakllari 1.Neytral 2.Tahliliy Neytral shaklda taqdim etilgan to`lov balansi tovarlar, xizmatlar va joriy o`tkazmalar joriy operatsiyalarda to`planadi. Kapital o`tkazmalar, to`g`ridan to`g`ri investitsiyalar, portfel investitsiyalar, moliyaviy hosila vositalar, boshqa investitsiyalar va zaxira aktivlari kapital va moliyaviy vositalar bilan operatsiyalar hisobida jamlanadi.
Tahliliy shakl Bunda tezkor ma`lumotlar umumlashtiriladi, qayta tasniflanadi va guruhlanadi. Bunda mustaqil ravishda rezidentlar va norezidentlar tomonidan o`zaro amalga oshirilgan joriy va kapital harakati bilan bog`liq tashqi iqtisodiy operatsiyalar mamlakat xalqaro iqtisodiy munosabatlariga tenglashtirilgan holda, to`lov balansi aktiv yoki passiv bo`lishiga sabab bo`ladi.
To`lov balansining tarkibi Hozirgi kunda Xalqaro valyuta fondi taklif etgan metodikadan, ya`ni to`lov balansi moddalarining tasnifidan mamlakatlar amaliyotida keng qo`llaniladi. Mazkur uslubiyatda obyektiv reallik ko`proq ko`rinadi, xususan to`lov balansi ikkita yirik bo`limga ajratilgan.
To`lov balansining tarkibi hamda ularga xos xususiyatlari Bu bitimlarning hisobini yuritishning ikki tomonlama xususiyatidan, ya`ni savdo va moliyaviy jihatidan kelib chiqqan holda yaratilgan. Xususan, tovarlar va xizmatlar eksporti norezidentlar oldida rezidentlarning talablarini oshiradi, bu esa, o`z navbatida norezidentlar oldidagi moliyaviy majburiyatlarning kamayishiga olib keladi. Har ikkita hisob – kitob yozuvlarining yig`indisi nolga teng bo`lishi lozim. Tovarlar va xizmatlar eksporti natijasida mamlakatda valyuta zaxiralari to`planib boradi va ular import operatsiyalari to`loviga xizmat qilishi mumkin.