33. Davlat qarzlarining salbiy va ijobiy tomonlari nimada deb o’ylaysiz? Davlat qarzi - bu mamlakat o'zidan tashqarida qarz beruvchilarga qancha qarzdorligi. Ular orasida jismoniy shaxslar, korxonalar va hatto boshqa hukumatlar ham bo'lishi mumkin. "Davlat qarzi" atamasi ko'pincha suveren qarz atamasi bilan bir xilda ishlatiladi. Davlat qarzi odatda faqat milliy qarzni anglatadi. Ba'zi mamlakatlarga shtatlar, viloyatlar va munitsipalitetlarning qarzlari ham kiradi. Shu sababli, ta'riflar bir xil bo'lishiga ishonch hosil qilish uchun davlatlar o'rtasidagi davlat qarzlarini taqqoslashda ehtiyot bo'ling. Qanday nomlanishidan qat'i nazar, davlat qarzi bu yillik byudjet kamomadining to'planishi. Bu ko'p yillik hukumat rahbarlarining soliq tushumlari orqali o'zlaridan ko'ra ko'proq mablag 'sarflashining natijasidir. Xalqning defitsiti uning qarziga ta'sir qiladi va aksincha.
Davlat qarzi yaxshi bo'lganda - Qisqa muddatda davlat qarzi mamlakatlar uchun iqtisodiy o'sishiga sarmoya kiritish uchun qo'shimcha mablag 'olishning yaxshi usuli hisoblanadi. Davlat qarzi chet elliklar uchun davlat zayomlarini sotib olish orqali mamlakat o'sishiga sarmoya kiritishning xavfsiz usuli hisoblanadi. Bu to'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalarga qaraganda ancha xavfsizdir. Aynan o'shanda chet elliklar mamlakatdagi kompaniyalar, korxonalar yoki ko'chmas mulkka kamida 10 foiz ulushni sotib olishadi, shuningdek, bu uning fond bozori orqali mamlakat ommaviy kompaniyalariga sarmoya kiritishga qaraganda kamroq xavfli. Davlat qarzi tavakkal qilmaydigan investorlar uchun jozibador, chunki uni hukumat o'zi qo'llab-quvvatlaydi. To'g'ri ishlatilganda, davlat qarzi mamlakatda turmush darajasini yaxshilaydi. Bu hukumatga yangi yo'llar va ko'priklar qurish, ta'lim va ish o'rgatish darajasini yaxshilash, pensiya bilan ta'minlashga imkon beradi. Bu fuqarolarni pensiya uchun pul yig'ish o'rniga ko'proq pul sarflashga undaydi. Xususiy fuqarolarning ushbu xarajatlari iqtisodiy o'sishni yanada kuchaytiradi.
Qachon davlat qarzi yomon bo’lganda - Hukumatlar juda ko'p qarz olishga moyil, chunki imtiyozlar ularni saylovchilar orasida mashhur qiladi. Qarzni oshirish hukumat rahbarlariga soliqlarni oshirmasdan xarajatlarni ko'paytirishga imkon beradi. Investorlar odatda tavakkalchilik darajasini qarzni mamlakatning yalpi ichki mahsulot (YaIM) deb nomlanuvchi mamlakatning umumiy iqtisodiy mahsuloti bilan taqqoslash yo'li bilan o'lchaydilar. Qarzning YaIMga nisbati mamlakat qarzni to'lash imkoniyatini ko'rsatadi. Qarzning YaIMga nisbati juda muhim darajaga etguniga qadar investorlar odatda tashvishlanmaydilar. Qarz juda muhim darajaga yaqinlashganda, investorlar odatda yuqori foiz stavkasini talab qilishni boshlaydilar. Ular katta xavf uchun ko'proq daromad olishni xohlashadi. Agar mamlakat sarf-xarajatlarni ushlab turadigan bo'lsa, unda uning obligatsiyalari S&P reytingini pasaytirishi mumkin. Bu mamlakatning o'z qarzini to'lamasligi ehtimolini ko'rsatadi. Foiz stavkalari ko'tarilgach, mamlakat uchun mavjud qarzlarini qayta moliyalashtirish ancha qimmatga tushadi. Vaqt o'tishi bilan daromad qarzni to'lashga, kamroq esa davlat xizmatlariga to'g'ri keladi. Evropada sodir bo'lgan voqealar singari, bu kabi stsenariy suveren qarz inqiroziga olib kelishi mumkin. Uzoq muddatda davlat qarzi favqulodda tormoz bilan haydashga o'xshaydi. Sarmoyadorlar defolt xavfining ortishi evaziga foiz stavkalarini oshiradilar. Bu uy-joy qurish, biznesni rivojlantirish va avtokreditlar kabi iqtisodiy kengayishning tarkibiy qismlarini qimmatroq qiladi. Ushbu yukdan qochish uchun hukumatlar davlat qarzining yoqimli joyini sinchkovlik bilan topishlari kerak. Bu iqtisodiy o'sishni ta'minlash uchun etarlicha katta bo'lishi kerak, ammo foiz stavkalarini past darajada ushlab turish uchun etarli darajada kichik bo'lishi kerak.
