Moliya fanidan ma’ruza matnlari 1-mavzu: Moliyaning mohiyati va funksiyalari Reja: Moliyaning ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati

K
фк
 = K
аа
 : K
ба
, 
 
Bu yerda: 
K
фк
– kapitalning faollik
koyeffitsiyenti; 
K
аа
– aylanma aktivlar (ishlayotgan kapital); 
K
ба
– barcha aktivlar (XYUSning barcha kapitali). 
Shuning uchun ham, XYUS rezervlarining butun bir qismi aylanma mablag‘lardan 
foydalanish, ular aylanishining tezligi bilan bog‘liq. Ana shu maqsadda ishlab chiqarish 
zaxiralarining ortiqcha qismini qidirib topish va realizatsiya qilish asosida aylanma 
mablag‘larning tarkibiy tuzilishini optimallashtirish, debitorlik qarzlari va tayyor mahsulot 
zaxiralariga qо‘yilmalar-ni qisqartirish talab yetiladi. Aylanma mablag‘lardan foydala-nish 
samaradorligini oshirishning rezervlarini qidirib topish uchun ularning absolyut va nisbiy ozod 
bо‘lishini (bо‘sh bо‘lishini, bо‘shashini) aniqlash muhim ahamiyatga yega. 
Tahlil qilinayotgan davrning boshi va oxiridagi aylanma mablag‘lar haqiqiy о‘lchamlari 
о‘rtasidagi farq ularning absolyut ozod bо‘lishini (absolyut iqtisod qilinganligini) kо‘rsatadi.
Aylanma mablag‘larning nisbiy ozod bо‘lishi yesa ularning hisobli о‘lcham taqqoslaganda 
qancha iqtisod qilinganligi tavsiflaydi, о‘tgan davrda ulardan foydalanish samaradorligini 
hisobga olgan holda haqiqatdagi aylanishga xizmat qilish uchun XYUSga qancha aylanma 
mablag‘lar kerak bо‘lishi mumkinligidan darak beradi. 
Nisbiy ozod bо‘lish XYUS aylanma mablag‘laridan foydalanish-ning samaradorlik darajasini 
xarakterlaydi – ularning shartli ozod bо‘lishini kо‘rsatadi va uni quyidagicha aniqlash mumkin: