Moliya fanidan ma’ruza matnlari 1-mavzu: Moliyaning mohiyati va funksiyalari Reja: Moliyaning ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati

 
 
Sosial-dyemokratik oqimda Moliya masalalari. 
Shu davrning о‘zida iqtisodiyot fanida 
sosial-dyemokratik oqim rivojlanib, u K. Marks va F. Engyelsning rossiyalik izdoshlari 
tomonidan taqdim etilgan edi. Barcha sosial-dyemokratlar uchun umumiy narsa, bu Moliyaviy 
hayot voqyeliklarini tadqiq etishda Yuzaki yondoshish bо‘lib, nazariy ishlanmalarning
hokimiyat uchun siyosiy kurashning bir daqiqalik ehtiyojlariga bо‘ysundirilganligi bilan 

---

xarakterlanadi. Bu oqimning yaqqol namoyandasi V.I.Lyenin (1870-1924 yillar) edi. 
Oktyabr davlat tо‘ntarilishiga qadar yozilgan V.I.Lyenin ishlarining asosiy mazmuni 
Rossiya Moliya siyosatini tanqid qilishdan iborat bо‘lgan. Kо‘psonli maqolalari va о‘zining 
chiqishlarida u byudjetning daromadlar va xarajatlar tizimini tanqidiy kо‘rib chiqqan, egri 
(bilvosita) soliqlarning sosial tavsifini ochib bergan va Oktyabr davlat tо‘ntarilishi arafasida 
davlat Moliyaviy ahvolining ayanchli ekanligini kо‘rsatgan. 
1917 yilda V.I.Lyenin tomonidan bolshivyeklar partiyasining iqtisodiy platformasi ishlab 
chiqiladi va u RSDRP (b)ning U1 s’yezdida qabul qilinadi. Unda pul, Moliya va kredit 
masalalariga kо‘p e’tibor qaratilgan edi. Xususan, bu iqtisodiy platformaga muvofiq bank 
ishining milliylashtirilishi va markazlashtirilishi, sug’urta ishining milliylashtirilishi, qog’oz 
pullarni chiqarishning tо‘xtatilishi, ichki va tashqi qarzlarni tо‘lashdan voz kyechish, Yuqori 
mulkiy soliq va mulkning о‘sishiga solinadigan soliqni joriy etish, daromad solig’ini isloh etish 
va kapitalistlarning daromadlari ustidan haqiqiy nazoratni о‘rnatish, zyebi-ziynat buYumlariga 
(pryedmyetlariga) Yuqori egri (bilvosita) soliqlarni joriy etish orqali soliq tizimini о‘zgartirish 
kо‘zda tutilgan edi. Amalda ana Shu tadbirlarning barchasi, pul muomalasini barqarorlashtirish 
va soliq tizimini isloh qilishdan tashqari, Oktyabr davlat tо‘ntarilishini amalga oshirish 
jarayonida va undan kyeyingi dastlabki yillarda sodir etildi. 
Bularning barchasi Oktyabr davlat tо‘ntarilishining dastlabki davrlarida Moliyaviy 
masalalarni о‘rganish undan oldingi davrning iqtisodchilari (I. YAnjul, I. Ozyerov, L. Xodskiy) 
va ularning izdoshlari (YA. Torgulov, I. Kulishyer, F. Myenkov) asarlariga asoslanishiga olib 
kyeldi. Moliya fanining bunday ahvoli 1920-yillarning о‘rtalarigacha davom etdi.