Молия бозори ва инструментлари

Оддий (содда) фоизлар. Фарз қилайлик, инвестиция қилиш учун қандайдир бошланғич Р пул маблағлари мавжуд. Инвестиция қилиш натижасида маълум вақт муддати (n даврларда) ўтганидан кейин бошланғич сумма iPn (i – фоиз став­каси бўлиб, у бўйича бошланғич Р суммага фоизлар қўшилади) миқдорга ўзгаради. Яъни бошланғич сумма Р маълум даврлар (n) ўтиши билан iPn миқдорга ошиб, натижада S (ортган сумма) миқдор ҳосил бўлади:
S = P + iPn = P(l + in). (4.2.1)
(1 + in) ифода оддий фоизлар бўйича орттирма кўпайтирувчи деб номланади. Орттирилган сумма S бошланғич сумма орқали топилган; фоиз ставкасини (i) декурсив ставка дейилади.
Пул оқимларини дисконтлаш асосида қимматли қоғозлар билан боғ-лиқ операциялар параметрларини миқдорий баҳолаш методи учун алоҳида тушунчалар ва терминология киритилган бўлиб, уларни қисқача келтирамиз.
Орттириш ва дисконтлаш. Инвестицион қўйилмаларнинг турли вариантлари тўловлар тушумини турли графикларига эга бўлганлиги бу графикларни ўзаро солиштиришни бир мунча қийинлаштиради. Шунинг учун пул тушумларини вақтнинг бир моментига келтириш лозим. Агар бу момент келажакда жойлашган бўлса, унда бундай процедурани орттириш дейилади, агар бу момент ўтган вақтда бўлса – дисконтлаш дейилади.
Пулларнинг келажакдаги баҳоси. Инвесторнинг ҳозирги вақтда бўлган пуллари унга келажакда капиталини банк депозитига қўйиш йўли билан орттириш имконини беради. Натижада инвесторда келажакда бир мунча кўпроқ пул суммаси (аввалги пул қўйилмаси билан бирга) пайдо бўлиши пулларнинг келажакдаги баҳоси дейилади.
Облигация даромадлилигининг купон нормаси g-га тенг. Даромадлиликнинг жорий нормаси

Облигация даромадлилигининг тўлиқ нормасини ҳисоблаймиз.
Бунда қисқа муддатли қимматли қоғозлар бўйича даромадлиликни топишдагига ўҳшаш йўл тутамиз. Фарз қилайлик, облигация сўндирилгунига қадар t₁ йил қолганда Ц' нарҳда сотиб олинган ва сўндирилишига t₂ йил қолганда Ц " нарҳда сотилган.
Ц' ва Ц" учун қуйидаги тенгликни оламиз:

Агар Ц' ва Ц" баҳолар (нарҳлар) назарий равишда баҳоларни ҳисоблаш формуласига мос ҳисоблаб топилса, унда формула устида тегишли операцияларни амалга оширишдан кейин қуйидагини олиш мумкин: