Молия бозори индикаторлари ва моделлари

11.5. Категорияси бўйича:

• 11.5. Категорияси бўйича:
• - учинчи бозор (third market), унда биржа листингига кирилилган қимматли қоғозлар белгиланмаган вақтда биржада ёки биржадан ташқари савдода олди-сотти қилинади;
• - тўртинчи бозор (fourth market), унда институционал инвесторлар қимматли қоғозларни биржасиз ва воситачиларсиз ўзаро тўғридан тўғри савдосини амалга оширадилар. АҚШда бундай бозор компьютерлаштирилган, масалан, POSIT и Crossing Network савдо тизимлари ёрдамида.
• 11.6. Савдо мақсадлари бўйича:
• - «Буқалар» бозори, унда воситачилар қимматли қоғозлар курсини биржада руҳсат этилган доирада оширилиши ҳисобига спекулятив ўйинни амалга оширадилар;
• - «Айиқлар» бозори, унда воситачилар қимматли қоғозлар курсини биржада руҳсат этилган доирада пасайтириш ҳисобига спекулятив ўйинни амалга оширадилар;
• - «Қуёнлар» бозори («Кўча бозори» ҳам деб юритилади), унда юқори рискли биржа листингига киритилмаган қимматли қоғозлар билан боғлиқ биржадан ташқари операциялар бажарилади.
• 11.7. Қимматли қоғозлар бозори қимматли қоғозларнинг ҳар бир тури бўйича ҳам алоҳида таснифланиши мумкин.

СДР (Special Drawing Rights – қарз олишнинг маҳсус хуқуқи) стандарти – замонавий валюта тизими базаси ва валютавий приоритет асоси. Аввал СДР курси АҚШ долларига тенглаштирилган расмий олтин таъминоти билан белгиланган, кейинчалик эса, аввал 16 валютадан иборат «валюта савати» бўйича, 1990-йиллар охирига келиб – бешта базавий валюта (АҚШ доллари, фунт стерлинг, швейцария франки, йен, евро) бўйича белгиланган. 1999 йилдан бошлаб СДР курси қуйидагича белгилана бошланган: АҚШ доллари – 39%, йена – 18%, евро – 32%, фунт стерлинг – 11%. СДР Халқаро тўлов бирлиги ҳақиқий жаҳон валютаси (пули) сифатида шакллана олмади. Бунга қуйидагилар билан боғлиқ муаммолар ҳалақит берди: уни эмиссияси, тақсимлаш ва таъминлаш, курсини белгилаш методи ва қўлланилиши соҳалари. ЕЭС ва Япония мамлакатларининг валютавий-иқтисодий позицияларини мустаҳкамланиши аста секин СДР стандартидан кўп валюта стандартига (базавий валюталар асосида) ўтишга олиб келди. Умуман олганда, олтинни демонополизацияси ниҳоясига етказилди (яъни, олтинни молиявий актив сифатидан товар сифатига айлантирилиши муносабати билан олтин пул функциясини йўқота бошлади), бу эса олтин бўйича белгиланган нарҳни бекор қилиниши билан ифодаланди ва унга биржа савдоларида сузувчан курсни киритилишига ҳамда валютавий приоритетларни бекор қилинишига олиб келди.

• СДР (Special Drawing Rights – қарз олишнинг маҳсус хуқуқи) стандарти – замонавий валюта тизими базаси ва валютавий приоритет асоси. Аввал СДР курси АҚШ долларига тенглаштирилган расмий олтин таъминоти билан белгиланган, кейинчалик эса, аввал 16 валютадан иборат «валюта савати» бўйича, 1990-йиллар охирига келиб – бешта базавий валюта (АҚШ доллари, фунт стерлинг, швейцария франки, йен, евро) бўйича белгиланган. 1999 йилдан бошлаб СДР курси қуйидагича белгилана бошланган: АҚШ доллари – 39%, йена – 18%, евро – 32%, фунт стерлинг – 11%. СДР Халқаро тўлов бирлиги ҳақиқий жаҳон валютаси (пули) сифатида шакллана олмади. Бунга қуйидагилар билан боғлиқ муаммолар ҳалақит берди: уни эмиссияси, тақсимлаш ва таъминлаш, курсини белгилаш методи ва қўлланилиши соҳалари. ЕЭС ва Япония мамлакатларининг валютавий-иқтисодий позицияларини мустаҳкамланиши аста секин СДР стандартидан кўп валюта стандартига (базавий валюталар асосида) ўтишга олиб келди. Умуман олганда, олтинни демонополизацияси ниҳоясига етказилди (яъни, олтинни молиявий актив сифатидан товар сифатига айлантирилиши муносабати билан олтин пул функциясини йўқота бошлади), бу эса олтин бўйича белгиланган нарҳни бекор қилиниши билан ифодаланди ва унга биржа савдоларида сузувчан курсни киритилишига ҳамда валютавий приоритетларни бекор қилинишига олиб келди.