Моли ва унинг ишлаш тартиби 1- §. Сув исте

ИИИ.6- расм. Кетма-кет зоналаштириш.
сув истеъмолчилари томонидан талаб қилинадиган босим қийматлари катта фарқ қилганда ҳам зоналаш обектлари қурилади. Қачонки, сув таъминланадиган жойларнинг айрим нуқталарининг қиймат кўрсаткичлари сезиларли даражада фарқ қилса, бу ҳолда сув тармоғидан пастда жойлашган нуқталарда пайдо бўлган босим ётқизилган қувурларнинг тури ва ишлаш шароитига кўра, талаб қилинган босимдан юқори бўлиши мумкин. Агар тармоқнинг энг юқори жойлашган нуқтасида эркин босим Ҳ _св таъминлаб бериш керак бўлса, бу ҳолда зоналаштирилмаган тизимда унинг пастки нуқтаси босими қуйидаги қийматга эга бўлади:
Ҳ =(З -З )+Ҳ+ҳ ;
макс. макс. мин. св мак.
бу ерда: З_макс. - З_мин. = З^Д — сув билан таъминланаётган жойдаги ўриннинг қиймат кўрсаткичларининг фарқи; ҳ _макс. — тармоқдаги максимал босим пасайиш қиймати.

ИИИ. 7- расм. Параллел зоналаштириш.
Агар олинган қиймат Ҳ_макс босимдан ортиқ бўлса, бу ҳолда тармоқни зоналарга бўлиш керак. Уни шундай бўлиш керакки, ҳар бир зонада босим рухсат этилган босимдан ошмасин. Зоналаштиришни «кетма-кет» ва «параллел» чизмада амалга ошириш мумкин. Биринчи ҳолда зоналар кетма-кет бирлашти-рилади ИИИ.6- расм, иккинчи ҳолда зоналар параллелл бирлаштирилади (ИИИ.7- расм).
Кетма-кет жойлаштирилганда жойнинг таъминлаш тармоғи иккита кетма-кет бирлаштирилган тармоққа бўлинади. Икки зона оарсидаги чегара б-б тармоқдаги энг юқори рухсат этилган босим Ҳ_и қиймат бўйича аниқланади. Тармоқнинг пастки зонасида ҳам босим Ҳ_и рухсат этилганидан ошмаслиги шарт.
Сув бош насосдан Қ_И + Қ_ИИ миқдорида узатилади, бу сарф иккита зонани таъминлаб беради ва зоналар орасида сув қайта
кўтарилишини ҳисобга олиб, Ҳи босим остида узатилади. Бу ерда иккинчи зона учун насос бекатида ҲC-ИИ жойлаштирилади. У пастки зонадаги тармоқдан Қ _ИИ миқдорда сув олади ва Ҳ_ИИ босим остида унинг юқори зона тармоғига узатади. Шундай қилиб, юқори зонанинг сув сарфи транзит ҳолатда пастки зона тармоғи орқали узатилади. Параллел зоналаш тизимида умумий тармоқларни пастки ва юқори зонага бўлиш шарти олдингисига ўхшаш, лекин сув бир зона тармоғига умумий бош насос бекатида жойлаштирилган ва ҳар бир зона учун алоҳида насос тўпламидан алоҳида сув узатиш қувурлари орқали таъминланади. Шундай қилиб, зона параллел ишлайди. Юқори зонага сув узатиш қувурлари кўпинча пастки зонанинг майдонида ётқизилади.
Пастки зонадаги насос Қ_и сарфни Ҳ_и босим остида шу зонага керакли миқдорда узатади: юқори зонадаги насос Қ_ИИ сарфни маълум даражада юқори Ҳ_ИИ босимда узатади, чунки иккинчи зонадаги насос сувни маълум даражада геометрик баландлик бўйича юқорига узатади ва унинг босимига сув узатиш қувур-ларидаги босим пасайиш қиймати катта миқдори киради. Параллел зоналаштирилганда босимлар Ҳ^И_макс. қиймати биринчи зона учун ва Ҳ^И_м^И_акс. иккинчи зона учун (а-б нуқталарида сув узатиш қувурлари зоналари майдонини бирлаштиради) рухсат этилган босимдан ошмаслиги керак.
Зоналаштириш тизимлари ўзига хос афзаллик ва камчиликларга эга.
Кетма-кет зоналаштириш тизимининг камчилиги шундаки, алоҳида қўшимча насос бекатини қуришни талаб этади (ҳар бир ортиқча зона учун), бу ўз ўрнида қуриш ва ишлатиш учун сарфланадиган маблағни оширади. Бу тизим параллел зоналаш-тиришга нисбатан кам ишончли, чунки параллел зоналаштиришда ҳар бир зонага бир-биридан мустақил сув юборилади.
Параллел зоналаш тизимининг камчилиги узатиш қувурларининг умумий узунлиги ошиб кетади, натижада уларни қуриш учун сарфланадиган маблағ ҳам ошади.