Моли ва унинг ишлаш тартиби 1- §. Сув исте

Саноат корхоналарида маҳсулот ишлаб чиқариш ва маиший-хўжалик эҳтиёжлари учун сарфланадиган сув
Саноат корхоналарида технологик жараён учун сарфланадиган сув миқдори саноат турига, қабул қилинган технологик шароитга, сув таъминоти тизимининг турига, сув сифати ва бошқаларга боғлиқдир.
Саноат эҳтиёжлари учун сарфланадиган солиштирма сув миқдори бошқа маҳсулот ишлаб чиқариш учун сарфланадиган солиштирма сув меъёри бўйича аниқланади. Бу меъёрлар технологик ҳисоблар асосида у ёки бу корхона мутахассисларининг ҳисобларига асосланиб белгиланади.
Қабул қилинган меъёрларни саноат корхоналаридаги ишчи-ларнинг иш вақти давомида ичиш-хўжалик эҳтиёжларига сарфланадиган сув миқдорига қараб ўзгартириш мумкин. Бунда саноат корхоналарининг тури ва ишчиларнинг сони эътиборга олинади. Кўча ва майдонларни ювиш ва сув сепиш ҳамда кўкатларни суғориш учун сарфланадиган сув миқдори суғо-риладиган майдоннинг катта-кичиклигига, суғориш усулига ва бошқаларга қараб белгиланади. Бу қийматлар 1.3- жадвалда келтирилган.
И.3- жадвал.

Сув сарфланиш мақсади	Ўлчами
У сти махсус ёпилган кўча ва майдонларни механизациялашган усулда ювиш	1 ювиш	1,2—1,5
Усти махсус ёпилган кўча ва майдонларга механизациялашган усулда сув сепиш	1 сепиш	0,3—0,4
Усти махсус ёпилган кўча ва йўл-ларга қўлда(шланг орқали) сув сепиш	1 сепиш	0,4—0,5
Шаҳардаги кўкатларни суғориш	1 суғориш	3—4
Гул ва кўчатларни суғориш	1 суғориш	4—6
Қишки теплитсада тупроққа экилган кўчатларни суғориш	1 кун	15
Жавондаги қишки ва тупроқдаги ба-ҳорги теплитсалардаги, барча турдаги теплитсаларда тупроққа экилган кўкат-ларни суғориш	1 кун	6
Дала ҳовлидаги кўчатларни суғориш: Сабзавот кўчатлари:	1 кун	3—15
Мевали дарахтлар	1 кун	10—15

Ёнғинни ўчириш учун сув сарфи ёнғиннинг ривожланиш ҳолатига ва ўт чиққан жойга сув узатиш усулига боғлиқдир. Корхонада ёнғин хавфи қанчалик юқори бўлса, ёнғинни
ўчириш учун шунчалик кўп сув талаб қилинади. Ўт чиққан жойга қанчалик кўп миқдорда сув узатилса, ёнғинни шунчалик тез ўчириш мумкин. Шу билан бирга кўп миқдорда сув ўтказиш қувурларини ётқизишда кўпроқ маблағ талаб қилинади. Шу боис ёнғинни ўчириш учун сарфланадиган сув миқдори муассасада қанчалик ёнғин чиқиш хавфлилиги ва унинг аҳамиятлилигига қараб белгиланади. Ёнғинни ўчириш учун сарфланадиган сув меъёрлари КМК-2 04.02.97 да берилган.
Аҳоли турар-жойларида ёнғинни ўчириш учун сарфланадиган сув сарфи аҳоли сонига ва биноларнинг қаватларига кўра 1.4-жадвалда келтирилганидек белгиланади.
И.4- жадвал.

Àҳоли турар-жойларидаги аҳоли сони (минг одам)	Бир вақтда бўладиган ёнғинларнинг ҳисобий миқдори	Аҳоли турар-жойларидаги битта ташқи ён-ғинни ўчириш учун сув сарфи, л/кун
		Қурилган бинолар 1 ва 2 қаватли бўлиб, уларнинг ёнғинга бардошлиликдара-жасига боғлиқ бўл-ган ҳолда	Қурилган бинолар 3 қаватли ва ундан кўп бўлиб, улар-нинг ёнғинга бардошлилик дара-жасига боғлиқ бўлмаган ҳолда
1 гача	1	5	10
1 дан 5 гача	1	10	10
5 дан 10 гача	1	10	15
10 дан 25 гача	2	10	15
25дан 50 гача	2	20	25
50 дан 100 гача	2	25	35
100 дан 200 гача	3		40
200 дан 300 гача	3		55
300 дан 400 гача	3		70
400 дан 500 гача	3		80
500 дан 600 гача	3		85
600 дан 700 гача	3		90
700 дан 800 гача	3		95
800 дан 1000 гача	3		100

Еслатма: 1. Аҳоли турар-жойларида ташқи ёнғинни ўчириш учун сув сарфи 1.5- жадвалда кўрсатилган турар-жой ва маъмурий бинолардаги ёнғинни ўчириш учун сарфланадиган сув сарфидан кам бўлмаслиги керак.
Минтақавий сув таъминоти тизимида ташқи ёнғинни ўчириш учун сув сарфи ва бир вақтда бўладиган ёнғинлар сонини ҳар бир минтақада яшайдиган аҳоли сонига боғлиқ ҳолатда танлаш керак.
Аҳоли турар-жойларида аҳоли сони 1 млн. дан кўп бўлганда, бир вақтда бўладиган ёнғинлар сонини ва битта ёнғинга сарфланадиган сув миқдори давлат ёнғинни назорат қилиш корхоналарининг талабига биноан белгиланади.
Аҳоли турар-жойларида бир вақтда бўладиган ёнғинлар сонига шу аҳоли турар-жойида жойлашган саноат корхонасида бўладиган ёнғин ҳам киритилган. Шу сабабли ҳисобий сув сарфига саноат корхонасидаги ёнғинни ўчириш учун сарфланадиган сув сарфини ҳам киритиш керак, лекин бу қиймат 1.4- жадвалда кўрсатилгандан кам бўлмаслиги керак.
И.5- жадвал.

Бинолар тури	Турар-жой ва маъмурий биноларнинг ёнғинга бардош-лилик даражасини инобатга олмаган ҳолда битта ташқи ёнғинни ўчириш учун сув сарфи, л/кун; биноларнинг ҳажми минг/ м^3 бўлганда
	1 гача	1 дан 5 гача	5дан 25 гача	25 дан 50 гача	50 дан 150 гача
Бир сексияли вакўп секси ял и турар- жой-лардаги қаватлар сони: 2 гача	10	15
2 дан 12 гача	10	15	15	20
12 дан 16 гача			20	25
16 дан 25гача				2	30
М аъ мурий бинол ар қаватлар сони: 2 гача	10	10	15
2 дан 6 гача	10	15	20	25	30
6 дан 12 гача			25	30	35
12 дан 16 гача				3	35

Қишлоқ аҳоли турар-жойларида бир ёнғинга сарфланадиган сув меъёри — 5 л/кун. Ташқи ёнғинни ўчириш учун сарф-ланадиган сув сарфи биноларнинг баландлиги ва ҳажми 1.5- жадвалда кўрсатилганидан катта бўлса, шу билан бирга маъмурий биноларнинг ҳажми 25 минг м ³ дан юқори бўлганда ва одамлар кўп йиғиладиган биноларда (томоша кўрсатиш, савдо марказлари ва бошқалар) тегишли корхоналар билан келишилган ҳолда қабул қилинади.
Саноат корхоналари ёнғинни ўчириш учун сув сарфини саноат корхонасининг турига ва саноат биноларининг ёнғинга бардошлилик даражасига кўра аниқланади.
Саноат корхоналари биноларининг эни 60 м гача, фонарлари ва фонарсиз бўлганда қуйидаги жадвал қийматидан фойдаланиш мумкин.
И.6- жадвал.

Биноларнинг ёнғинга бардошлилик даражаси	Ёнғин хавфсизлиги бўйича корхона туркуми	Биноларнинг ҳажми минг/ м^3 бўлганда бир ёнғинга сарфланадиган сув сарфи, л/кун
		3 гача	3—5	5—20	20—50	50—200	200— 400	400— 600
И ваИИ	Г, Д, э	10	10	10	10	15	20	25
И ваИИ	А, Б, В		10	15	20	30	35	4
ИИИ	Г, Д	10	10	15	25	35
ИИИ	В	10	15	20	30	40
ИВ ва В	Г, Д	10	15	20	30
ИВ ва В	Б	15	20	25	40

И.7- жадвал.

Бинолар-нинг ён-ғинга бардош-лилик даражаси	Ёнғин хавфсизлиги бўйича корхона туркуми	Бинонинг ҳажми минг.м^3 бўлганда фонарсиз саноат биноларининг эни 60 м ва ундан юқори бўлган бир ташқи ёнғинни ўчириш учун сарфланадиган сув сарфи л/ кун
		50 гача	50— 100	100— 200	200— 300	300— 400	400— 500	500— 600	600— 700	700— 800
И ваИИ	А, Б, В	20	30	40	50	60	70	80	90	100
И ва ИИ	Г, Д, э	10	15	20	25	30	35	40	45	50

11
Аҳоли турар-жойидаги ва саноат корхонасидаги ёнғинни ўчириш учун захирадаги сув миқдорини аниқлашда ёнғинни ўчириш муддати уч соат қабул қилинади.
3- §. АҲОЛИ ТУРАР-ЖОЙИДАГИ КУНЛИК ҲИСОБИЙ СУВ САРФИНИ АНИҚЛАШ
Ҳисобланадиган сув тизимларидаги умумий кунлик сув сарфи сув истеъмолчилари тоифаси ва сонига қараб аниқланади.
Кўпинча сув таъминоти обектларида битта сув таъминоти тизими қурилади, улар турар-жойларга ва маъмурий биноларга хўжалик-ичимлик; саноат корхоналари ишчиларига хўжалик-ичимлик ва санитария эҳтиёжлари учун; технологик жараён (ичимлик сув талаб қиладиган саноат корхоналари) учун сув узатади. Баъзи бир корхоналарга технологик жараён учун тозаланмаган сувни юбориш мумкин.
Умумий сув таъминоти тизими танланганда, улар аҳоли ва саноат корхоналарига ичимлик сув етказиб бериш билан бирга кўкатларни суғориш, йўлкаларга сув сепиш, шаҳар ва саноат корхоналаридаги ёнғинни ўчириш учун ҳам сув билан таъминлай олишини эътиборга олиш лозим. Маълум шароитларда шаҳарда жойлашган саноат корхоналарининг сув сифатига қўядиган талабларига кўра, бир-бирига боғлиқ бўлмаган бир нечта сув таъминоти тизими қурилиши мумкин. Шундай қилиб, хўжалик-ичимлик ва маиший-ичимликка сарфланадиган умумий ўртача кунлик сув миқдори қуйидаги ифода орқали аниқланади:
Қ = (қ + қ )•Н/1000