Molekulasi tarkibida aminogruppa nh

Fizik xossalari. Anilin — rangsiz moysimon suvda kam eriydigan zaharli suyuqlik. Uni yaxshi erituvchilar jumlasiga spirt, efir, benzol kiradi, - 6 °C da qotadi, 174 ⁰C da qaynaydi, havoda oksidlanishi tufayli tezda qorayib ketadi.
Ishlatilishi. Anilinning asosiy miqdori bo'yoq sanoatida ishlaiiladi. Anilinga oksidlovchilar ta'sir etganida, turli rangdagi moddalar hosil bo'ladi, masalan qora anilin hosil bo'ladi.
Bundan tashqari anilin ko'pchilik dori moddalarni sintez qilish uchun dastlabki xomashyo rolini o'ynaydi, Masalan, sulfanilamid preparatlari uchun, anilin-formaldegid smolalar va ba'zi poritovchi moddalar uchun ham dastlabki xomashyo rolini bajaradi.

Aminokislotalar va ularning xossalari
Molekulalarida aminogruppa — NH₂ va karboksil gruppalar — COOH bo'lgan azotli organik birikmalar aminokislotalar deb ataladi.
Aminokislotalarni organik kislotalarning hosilalari deb, ya'ni kislotalar radikalidagi bir yoki bir necha vodorod atomlarining aminogruppaga almashinishining natijasi deb qarash mumkin. Aminokislotalaming formulasini umumiy holda (H₂N)_n— R—(COOH)_m ko'rinishida yozish mumkin.
Tarkibida bitta amin va bitta karboksil gruppa tutgan aminokislotalar bir asosli monoaminokislolalar deb, bitta amin ikkita karboksil gruppa tutganlari ikki asosli monoaminokislotalar deb. bitta karboksil va ikkita amin gruppasi tutganlari bir asosli diaminokislotalar deb yuritiladi. Radikalning tabiatiga kо’rа aminokislotalar alifatik, aromatik, geterosiklik, to'yingan va to'yinmaganlarga farqlanadi.
Aminokislotalaming ahamiyati juda katta, chunki hayot uchun juda zarur bo'lgan oqsillaming molekulalari aminokislotalardan tuzilgandir.
Nomenklaturasi. Ko'pchilik aminokislotalar empirik nom bilan ataladi. Chunki, ikkita uglerod atomi tutgan aminokislota H₂N— CH₂—COOH glikokol deb ataladi. U shirin ta'mga ega bo'lib, birinchi marta ..hay von yelimidan" ajratib olingan (grekcha „glycos" — shirin va „kolla" — yelim so'zlaridan glikokol kelib chiqqan).
Olinishi. 1. Oqsillar moddalarni gidrolizlash. ilgari aytib o'tilgandek, oqsillar gidrolizlanganda aminokislotalar hosil bo'ladi. Odatda, bunda 20 tagacha har xil aminokislotalar aralashmasi hosil bo'ladi. Hozirgi vaqtda bu aralashmadan alohida toza aminokislotalarni ajratib olishga imkon beradigan qator usullar ishlab chiqilgan. Talaygina amino­kislotalar ko'p miqdorda ana shu usulda olinadi.
2. Kislotalarning galoidli hosilalariga ammiak ta'sir ettirilganda
avval bu moddalarning molekulalari birikib. almashingan ammoniy
tuzlar hosil bo'ladi, so'ng esa oritcha ammiak ta'sirida vodorod galogenid tortib olinadi va aminokislota hosil bo'ladi:

3. To'yinmagan kislotalarga ammiak ta'sir ettirilganda aminokislotalar hosil bo'ladi:

Bu reaksiya Markovnikov qoidasiga bo'ysunmagan holda sodir bo'ladi.