Модулнинг ўқув-услубий мажмуаси Олий ва ўрта махсус таълим

 
3-мавзу. ГУРУҲ ЖАМОАСИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ, ТАРБИЯЛАШ ВА 
ҲАМКОРЛИКДА ИШ ОЛИБ БОРИШ МЕТОДИКАСИ
 
РЕЖА: 
1.
Жамоа ҳақида тушунча 
2.
Шахснинг жамоада қарор топиши. 
3.
Жамоада шахсни тарбиялаш – тарбиянинг етакчи тамойили 
4.
Жамоада шахсни якка тартибда тарбиялаш 
5.
Ўқувчиларни якка тартибда ва жамоа билан тарбиялашда ота-оналар 
билан ўзаро ҳамкорлик 
ТАЯНЧ ИБОРАЛАР: 
Жамоа, шахс, жамоада шахс, тарбия, ижтимоий муҳит, Шарқ 
мутафаккирлари, ижтимоий ҳаёт, муносабат, жамоа ҳаёти, ўзини ўзи 
бошқариш, жамоа хусусияти, жамоа аъзолари, ўқувчининг жамоада, 
ўқувчилар жамоаси, жамоани шакллантириш, гуруҳ раҳбари, Жамоа 
муносабатлари, оила 
1. Жамоа ҳақида тушунча 
Жамоа 
(лотинча «жамоавиюс» сўзининг таржимаси бўлиб, йиғилма, 
омма, биргаликдаги мажлис, бирлашма, гуруҳ) бир неча аъзо (киши)лардан 
иборат бўлиб, ижтимоий аҳамиятга эга умумий мақсад асосида ташкил 
топган гуруҳ демакдир. Замонавий талқинда «жамоа» тушунчаси икки хил 
маънода ишлатилади. Биринчидан, жамоа деганда бир неча кишиларнинг 
муайян мақсад йўлида бирлашувидан иборат ташкилий гуруҳи тушунилади 
(масалан ишлаб чиқариш жамоаси, завод жамоаси, ўқув юрти жамоаси, 
хўжалик жамоси ва ҳоказо). Иккинчидан, жамоа деганда юқори даражада 
уюштирилган гуруҳ тушунилади. Чунончи, ўқувчилар жамоаси юқори 
даражада уюштирилган бирлашма ҳисобланади. 
 
2. Шахснинг жамоада қарор топиши 
 
Шахс
психологик жиҳатдан тараққий этган, шахсий хусусиятлари ва 
хатти-ҳаракатлари билан бошқалардан ажралиб турувчи муайян жамият 

---

61 
аъзоси бўлиб, унинг шаклланиши ижтимоий муносабатлар жараёнида 
кечади.
 
Мазкур жараёнда қатнашиш асосида 
у жамият томонидан тан олинган 
маънавий-ахлоқий, шунингдек, ҳуқуқий 
меъёрлар 
моҳиятини 
ўзлаштиради. 
Жамиятнинг аъзоси сифатида унинг 
ижтимоий ва иқтисодий тараққиётини 
таъминловчи меҳнат фаолиятини йўлга 
қўяди. Шунингдек, шахсий эҳтиёжлари, 
манфаатларини қондириш йўлида ҳам 
атрофдагилар 
билан 
муносабатга 
киришади. 
Шахс
ижтимоий муҳитдан 
узилган ҳолда мавжуд бўла олмайди. 
Бунинг мисоли сифатида Р.Киплинг томонидан яратилган асардаги 
Мауглини келтириш мумкин. Гарчи, инсон ўқувчиси бўлсада, ижтимоий 
муносабатлар жараёнида иштирок этиш кўникма ва малакалари 
шаклланмаганлиги боис одамлар ҳаётига мослаша олмайди.
Ўқувчи ёшлигидан ўйин, меҳнат ва ўқиш фаолиятларини тенгдошлари 
билан биргаликда ташкил этиш асосида ижтимоий муҳитга мослаша боради. 
Ижтимоий муҳит ўқувчига борлиқни англаш учунгина эмас, балки ўзлигини 
англаш учун ҳам имконият яратади. Ўқувчининг доимий равишда жамоа 
орасида бўлиши, унинг жамоа таъсирида шаклланиши унда ижтимоий 
фаолликни юзага келтиради. 
Шарқ мутафаккирлари жамоанинг шахс камолотини таъминлашдаги ўрни 
ва ролига алоҳида эътибор берганлар. Хусусан, Абу Али ибн Сино ижтимоий 
муҳитнинг шахсни шакллантиришдаги ролини юқори баҳолайди. Ташқи 
муҳит ва одамлар инсоннинг борлиқ, унда кечаётган ўзгаришлар, жараёнлар 
моҳиятини англашгагина эмас, балки унинг хулқида яхши ва ёмон 
сифатларнинг шаклланишига ҳам сезиларли таъсир этиши, шу боис 
ўқувчиларни тарбиялашда у мансуб бўлган микромуҳит хусусиятини 
инобатга олишни таъкидлайди. Ўқувчини ёмон таъсирлардан сақлаш 
зарурлигини уқтиради.
Қуйида жамоада ва жамоа ёрдамида тарбиялаш ҳақида берилди (15-расм): 

---

62 
15-расм