Modul №1 optika fanining rivojlanish tarixi

Fotoqarshiliklar deb ataluvchi asboblarning ishlashi ichki fotoeffektga asoslangan. hosil bo’luvchi tok tashuvchilar soni tushuvchi yorug’lik oqimiga proporsional bo’ladi. Shuning uchun fotoqarshiliklar fotometriya maqsadlarida qo’llanadi. Bu maqsadda selen birinchi qo’llangan yarim o’tkazgich hisoblanadi. Keyingi vaqtlarda spektrning ko’rinuvchan qismida CdS dan yasalgan fotoqarshiliklar keng qo’llanila boshlandi. PbS, PbSe, PbTe va InSb yarimo’tkazgichlardan yasalgan fotoqarshiliklar infraqizil nurlanish detektorlari sifatida foydalaniladi, ularning termoelektrik bolometrlarga nisbatan ustunlik tomonlari ancha ko’pdir.
p-n-o’tish sohasida yoki metall bilan yarim o’tkazgichning kontaktlanish chegarasida ventil fotosamarasi kuzatiladi. Uning mazmuni shundaki, yorug’lik ta’sirida elektr yurituvchi kuch paydo bo’ladi. Yorug’lik ta’sirida paydo bo’lgan berilgan soha uchun asosiy bo’lmagan tok tashuvchilar o’tish sohasi orqali o’tadi. Natijada p-sohada ortiqcha musbat zaryad to’planib qoladi. Bu o’tish sohasiga qo’yilgan kuchlanishning paydo bo’lishiga olib keladi. Mana shu kuchlanish fotoelektr yurituvchi kuch deb ataladi.
Agar kristallning p va n-sohalariga tashqi nagruzka ulansa, tok oqib o’tadi. Uncha katta bo’lmagan yoritilganlikda tok kuchi kristallga tushayotgan yorug’lik oqimiga proporsional bo’ladi. Fotoelektrik fotometrlarning, xususan, fotografiyada qo’llanadigan eksponometrlarning ishlashi shunga asoslangan. Ketma-ket ulangan bir nechta kremniyli p-n-o’tish Quyosh batareyasini hosil qiladi. Bunday batareyalar kosmik raketalar va Yer yo’ldoshlaridagi radioapparaturalar uchun tok manbai bo’lib xizmat qiladi.


Tayanch iboralar:
Fotosamara, fotosamara qonunlari, fototokning to’yinish qiymati, tormozlovchi potenstial, to’yinish tokining intensivlikka bog’liqligi, fotoelektronlar kinetik energiyasining chastotaga bog’liqligi, Lenard, Lukirskiy, Prilejayev, Stoletov tajribalari, ichki va tashqi fotosamara, fotoelementlar.