Modul №1 optika fanining rivojlanish tarixi

Mavzu bo’yicha savollar.
1. Geometrik optikaning qo’llanish chegaralarini ayting. Prizmaning og’dirish burchagi nima?
2. Qanday shartlar bajarilganda nurlar tushunchasi o’rinli bo’ladi?
3. Yassi sirtlarda nurlar yo’lini ko’rsating. Abbening nolinchi invariantasi nima?
4. Og’dirish burchagining minimal bo’lish sharti qanday bo’ladi?
5. Prizma formulasini keltirib chiharing. Paraksial optika nima?
6. Sferik sirt tenglamasini keltirib chiharing. Sferik sirtlarda tasvir yasang.
7. Anizotrop moddalar qanday moddalar?
8. Kristallar anizotropiyasining optik hodisalarda namoyon bo’lishini tushuntiring.


6-MAVZU: YORUG’LIKNING TO’LA ICHKI QAYTISHI. YORUG’LIK NURLARINING O’ZAROLIK YOKI QAYTUVCHANLIK QONUNI.
NUR TOLA OPTIKASI.


Reja:

1. 
   Yorug’likning to’la ichki qaytishi.
   
2. 
   Yorug’lik nurlarining o’zarolik qonuni.
   
3. 
   Nur tola optikasi.
   

To’lqin optikasi barcha hodisalarning tahlili asosiga elektromagnit to’lqinlarning fazoda tarqalish jarayonini qo’yadi. Bir jinsli muhitda elektromagnit to’lqinlari oqimining energiyasi Umov-Poynting vektorining harakat yo’nalishida bo’ladi. Bu yo’nalishlar yorug’lik nurlari deb ataladi. Ko’p hollarda yorug’lik nuri deganda uchi nurlanish manbaida va o’qi to’lqin frontiga tik bo’lgan ingichka konus tushiniladi. Biroq, elementar yorug’lik konusini fizikaviy ajratmoqchi bo’linsa, o’sha zahotiyoq difraksion hodisalar yuzaga keladi, ajratilgan konus kengayadi va u qanchalik ingichka bo’lsa, bu kengayish shunchalik katta bo’ladi. Kengayish kattaligi:

(6.1)
Bunday fizikaviy ajratilgan yorug’lik dastasini yorug’lik nuri bilan almashtirish uchun
(6.2)
shart bajarilishi kerak.
N urlarning fokuslanish joylarida to’lqin fronti radiusi nolga aylanmasligi uchun
(6.3)
ifoda o’rinli bo’lishi kerak.
Bir jinsli bo’lmagan muhitlarda (2), (3) shartlar yetarli bo’lmaydi, chunki bir jinsli bo’lmagan muhitda sindirish ko’rsatkichining o’zgaruvchanligi tufayli yorug’lik to’lqini frontining deformatsiyalanishi kuzatiladi. Agar muhitning bir jinslimasligi tufayli to’lqin fronti radiusi uning uzunligi o’lchamida bo’lib qolsa, nurlar tushunchasidan foydalanib bo’lmaydi. Yorug’lik nurlari tushunchasi
(6.4)
bo’lgandagina o’rinli bo’ladi.
Agar muhitning yutish koeffitsiyenti ham bir jinsli bo’lmasa, quyidagi shart bajarilishi kerak:
(6.5)
Optikaning yorug’lik energiyasining tarqalishini erengiyaning harakat yo’nalishini ko’rsatuvchi yorug’lik nurlari tasavvuri asosida tushuntiruvchi bo’limiga geometrik optika deyiladi.