Моделлаштириш назариясининг умумий қоидалари Физик моделлаштириш-бу … 7

Моделлаштириш назариясининг умумий қоидалари

Модель ва моделлаштириш - бу ҳар қандай профессионал соҳадаги тизимлар, жараёнлар, ҳодисаларни ўрганишнинг энг кучли усуллари, универсал тушунчалари, атрибутларидан бири. Модель ва моделлаштириш турли соҳада ишлайдиган мутахассисларни фанлараро муаммоларни ҳал қилиш учун бирлаштиради.
Кенг маънода моделлаштириш одатда моделларни қуриш, ўрганиш ва такомиллаштириш, улардан илмий тадқиқотларда (назарий ва експериментал) фойдаланиш, моделларни бевосита режалаштириш, бошқариш, оптималлаштириш, прогнозлаш, назорат қилиш жараёнларида фойдаланиш ва бошқалар тушунилади.
Моделлаштириш тадқиқот усули сифатида бутун инсоният тараққиёти тарихидаги кучли ўрганиш воситасидир. Инсон томонидан яратилган реал дунёдаги ҳодисалар ва жараёнларнинг кенг синфини етарлича акс еттирувчи моделлар тизимининг намуналаридан бири классик механика моделларидир.
Билиш воситаси сифатида моделлаштириш ижодий ёндашувни ва маълум бир маҳоратига эга бўлишни талаб қилади. Бошқа томондан моделлаштириш фан сифатида кўлланилаётган соҳанинг илмий билимига асосланади. Масалан, автомобиль поездининг (АП) математик моделини қуриш, назарий механика қонунларини билиш, АПнинг турли иш шароитларида ва турли ҳаракат режимларида ҳаракатланиши ва бошқалар. талаб қилинади. моделлаштириш усулини муваффақиятли қўллаш учун, ечилаётган муаммога ижодий ёндашиш билан бирга тадқиқотчининг чуқур касбий билимлари асос бўла олади. Моделлаштириш жараёнининг ўзи объектни ўрганишнинг шундай усулини назарда тутади, бунда модель, тадқиқот мақсади нуқтаи назаридан, ўрганиш фаолият жараёнида ўрганилган объектни жуда аниқ (адекват) ва тўлиқ алмаштиради..
Моделлаштириш деганда идрокнинг умумий илмий усуллари тушунилади. Моделлаштиришни тадқиқотнинг эмпирик ва назарий даражаларида қўллаш моҳиятига кўра моддий (физик) моделлаштириш, назарий (мавҳум) ва идеал моделлаштиришга шартли бўлинишга олиб келади.

2. Физик моделлаштириш-бу …

Физик моделлаштириш-бу ўрганилаётган объектнинг асосий физик, геометрик, динамик ва функционал хусусиятларини қайта ишлаб, унинг моддий аналогидан фойдаланиб, объектни ўрганиш амалга ошириладиган моделлаштиришдир.
Физик моделлаштиришнинг асосий турлари тўла-тўкис ва аналогдир.
Тўла масштабли моделлаштириш- кейинчалик тадқиқ қилиш(одатда лаборатория шароитида) имконини берувчи ўрганилаётган жараён ва ҳодисаларнинг хусусиятларини моделдан объектга ўхшашлик назариясига асосланган ҳолда ўтказиш йўли билан реал объектнинг катталашган ёки қисқартирилган моддий аналогига мос келадиган симуляциясидир.
Тўлиқ масштабли физик моделларга мисоллар-гидравлик тузилмалар, ҳарбий машқлар, ҳаво ҳудудида самолётнинг учиш шароитларини қайта ишлаб чиқадиган шамол туннели, автомобилнинг экспериментал модели ва бошқалар.
Физик моделлаштиришнинг афзаллиги лойиҳалаш, режалаштириш, назорат қилиш, бошқариш, прогноз қилиш ва ҳоказоларда тўғри қарор қабул қилиш учун зарур бўлган етарлича ишончли натижаларни олишни ўз ичига олиши керак. Камчиликларга математик моделларга қараганда нисбатан юқори харажат ҳамда бир вариантдан иккинчисига ўтишда моделни тез (оператив) такомиллаштириш қийинлиги киради. Физик моделни яратиш кўп вақтни олади ва моделдаги керакли қийматларнинг асл нусхага мос келиши анча қўпол бўлиши мумкин, бу эса ўрганилаётган жараённи маълум даражада бузади.моделни ишлаб чиқариш кўп вақт талаб этади ва моделдаги ўлчанган исталган қийматларнинг аслига мос келиши жуда қўпол бўлиб, ўрганилаётган жараённи маълум даражада бузади.