Moddiy nuqtaning murakkab harakati Asosiy tushunchalar va aniqliklar

3.1MASALA. Silindirli shatun mexanizm nuqtalarining kinematik xarakteristikalarini topish.
OABC silindirli mexanizm _{ } krivoshipi (3.2rasm) doimiy _{ } burchak tezlik bilan harakatlanmoqda.
Shatunning M va C nuqtalari xarakteristikalarini aniqlang, agar:
_{ }, _{ }=10sm, AC=40sm, b=17sm, c=5sm, _{ } bo’lsa.
YECHISH.
AC shatun M va C nuqtalarining kinemtik xarakateristikalarini toppish uchun trayekturasi ma’lum nuqtaning tenglamasini yozib, geometrik aloqalar tenglamasini tuzamiz.

3.2rasm. Tebranuvchan silindrli mexanizm sxemasi.
A shunday nuqtaki, Oz o’q atrofida _{ } qonun bo’yicha aylanayotgan OA krivoshipga va AC krivoshipga tegishli. Uning tryektoriyasi-OA radiusli aylana. (3.2rasm).
A nuqtaning absolyut harakatini B silindir bilan birga va AC shatun bilan birga nisbiy ilgarilanma harkatlarga bo’lamiz.
Moddiy nuqtaning nisbiy, ko`chirma va murakkab (absolyut) harakati. Murakkab harakat qonuni.
Yuqorida bayon etilgan mavzularda moddiy nuqta harakatini bitta qo`zg`almas sistemaga nisbatan tekshirilishini ko`rib o`tdik. Mazkur mavzuda moddiy nuqta harakatini ikkita koordinata sistemasiga, ya’ni quzg`aluvchi Oxyz hamda qo`zg`almas sistemaga nisbatan tekshiramiz (10.9-rasm).

10.9-rasm

M nuqtaning qo`zg`aluvchi Oxyz koordinata sistemasiga nisbatan harakati, nisbiy; qo`zg`aluvchi sistema bilan birgalikdagi harakati ko`chirma; qo`zg`almas koordinata sistemaga nisbatan harakati murakkab (absolyut) harakat deb ataladi .
Harakatdagi sistema boshining qo`zg`almas sistemaga nisbatan radius-vektorini , M nuqtaning harakatdagi sistemaga nisbatan holati radius-vektorini va qo`zg`almas sistemaga nisbatan bilan belgilaymiz .
109-rasmdan:
= +
Ushbu ifoda moddiy nuqta murakkab harakatining qonunini ifodalaydi .
Tezlik va tezlanishlarni bir-biridan farq qilish uchun absolyut, nisbiy, ko`chirma tezlik vektorlarini mos ravishda , , va bilan , shuningdek tezlanish vektorlarini , va bilan belgilanadi. Absolyut tezlanishni tekshirganimizda qo`shimcha (Koriolis) tezlanish kelib chiqadi.