Moddalar va energiya almashinuvi

 
13. Yog`da eruvchi vitaminlar. 
Bu gruppa vitaminlarga A, D, K va Ye lar kiradi. 
Vitamin A(retinol) yetishmasligi o`sishdan qolish, shapko`rlik, bronx, siydik va o`t 
pufagining yallig`lanishiga olib keladi. Vitamin A baliq, tuxum, jigar, sariyog`da ko`p uchraydi. 
Vitamin D (kaltseferal) yetishmasa raxit kasalligi kelib chiqadi. U baliq ikrasi, baliq yog`i, 
sut, sariyog`, tuxum sarig`ida ko`p bo`ladi.
Vitamin Ye (tokaferol) yetishmasa jinsiy ojizlik, naslsizlik va embrionning normal 
rivojlanmasligi ko`zatiladi. Bu vitamin baliq yog`idan boshqa hamma mahsulotlarga uchraydi. 
Vitamin K (vekasol) yetishmasa qon ivimaslik kasalligiga mubtalo bo`ladi. Vitamin K 
sabzi, na`matak, pomidor va cho`chqa jigarida bo`ladi.
 
14. Turli yoshdagi bolalarning ovqatlanish me`yorlari. 
Bola organizmining normal o`sishi va riojlanishi ko`p jihatdan iste`mol qilingan ovqatning 
tarkibi va sifatiga bog`liq. Shuning uchun ham kundalik iste`mol qilinadigan ovqat tarkibida 
yetarli miqdorda oqsil, yog`, uglevod, vitaminlar va mineral tuzlar bo`lishi kerak. 
Bolaning bir sutka davomida ovqat bilan qabul qilgan umumiy koloriya miqdori quyidagi 
tartibda bo`lishi kerak. Oqsil hisobiga 13-15 %, yog` hisobiga 30-32 % va uglevod hisobiga 53-
55%. Oqsil, yog` uglevodlarning ovqat tarkibidagi nisbati kichik yoshdagi bolalarda 1:1, 2:4 
bo`lsa, maktab yoshigacha va maktab yoshidagi bolalarda 1:1, 1: 6 bo`lishi kerak.
 
15. Buyrakning strukturasi va funktsiyasi. 
Endi tug`ilgan bolalarning buyragi 11-12 gr kelsa, 15 yoshga kelib 110-120 gr keladi.
Buyraklardagi asosiy siydik ajratuvchi tanachalar bu nefronlardir. Har odam tanasida bir 
mln ga yaqin nefronlar bor. Har bir nefron Shumlyanskiy-Bauman kapsulasidan hamda malpigi 
tanachalardan iborat. Shu kapsula ichida qon tomiriga boy o`simtalar joylashgan.

---

www.arxiv.uz 
Shumlyanskiy-Bauman kapsulasi 2 qatlamdan iborat. Ichki qatlami qon tomirli o`simtalariga 
tegib turadi, uni Bazal filtrlaydigan membrana tashkil qiladi. Shu membrana kapsulaning tashqi 
qavati o`rtasida maxsus oraliq bo`lib, unga plazma oqib tushib turadi.