Moddalar almashinuvi

MODDALAR ALMASHINUVI

TEST

1. 
   С
   
2. 
   A
   
3. 
   C
   
4. 
   A
   
5. 
   A
   
6. 
   B
   
7. 
   A
   
8. 
   A
   
9. 
   B
   
10. 
    D
    
11. 
    B
    
12. 
    A
    
13. 
    B
    
14. 
    C
    
15. 
    C
    
16. 
    C
    
17. 
    A
    
18. 
    B
    
19. 
    C
    
20. 
    D
    
21. 
    A
    
22. 
    C
    
23. 
    D
    
24. 
    D
    
25. 
    B
    
26. 
    A
    
27. 
    A
    
28. 
    D
    
29. 
    C
    
30. 
    B
    
31. 
    D
    
32. 
    C
    
33. 
    B
    
34. 
    A
    
35. 
    A
    

Mavzu yuzasidan yuborilgan savollar va atamalarga javob:

1. Lipidlarni organizmdagi asosiy vazifalarini tushuntiring.

1-struktura funksiyasi. Fosfolipidlar, glikolipid va xolesterin organ va to’qimalarni membrane tuzilishida ishtirok etadi.

2-Energetik funksiyasi. Organizmning butun energiyasining 25-30%ni taminlaydi.1g yogni parchalanishidan 9,3 kkalenergiya ajralib chiqadi.

3-lipidlar ZAHIRA OZIQ MODDALAR funksiyasini bajaradi.

4-termaregulyatsiya funksiyasi. Terini qurib qolishdan saqlaydi, organlarni chayqalishdan himoya qiladi,ichaklarda yogda eriydigan vitaminlarni sorilishini taminlaydi.

2. Lipidlar almashinuvi haqida umumiy tushuncha bering

Odam organizmida qabul qilinadigan lipidlarni 1sutkalik miqdori taxminan 50-70-g bolib shundan 15g toyinmagan yog kislotalari, 10g fosfolipidlar. Lipidlar energiya manbayi hisoblanadi. Organimzning energiyaga bo’lgan ehtiyojini 1/3 qismini yoglar va yogsimon moddalar hisobiga qoplanadi. Yoglar tarkibida vodorot atomi kop bolganidan suv 2 marta ortiq hosil boladi.

3. Lipidlarni hazm yollarida parchalanish jarayoni qanday kechadi

12barmoqli ichaka o’t va oshqozon osti yoli ochiladi. O’ t tarkibidagi ishqoriy reaksiya beradigan kislotalarning tuzlari yoglarni emulgirlab eruvchanligini oshiradi. O’t kislotasining tuzlari yuza tarangligini kuchli darajada pasaytirib, yog tomchilarini mayda zarachalarga bolib yuboradi va lipaza fermenti tasirida yengillashtiradi.

4. Qanday fermentlar lipidlar parchalanishida ishtirok etadi

Ovqat bilan qabul qilingan triglitseridning kop qismi ingichka ichakda oshqozon osti bezini sekretsiyasidagi LIPAZA fermentitasirida gidrolitik parchalanadi.

5. Odam organizmidagi o’t pufagida uchraydigan kislotalar haqida malumot bering

Asosan xolat kislota, dezoksixolat kislota, litoxolat , xenodezoksixolanat kislota uchraydi. Bu o’t kislotalar erkin holda bo’lmay, glitsin yoki taurin bilan birikib, qo’sh kislota shaklida o’t shirasi tarkibiga kiradi. Ichakda o’t kislotalar yog va moy tasirida emulsiya hosil qiladi. Lipaza tasirida yoglar avval di -, keyin monoglitseridga aylanadi, oxirida glitserin va yog’ kislotalarga cha parchalanadi.

6. Yog kislotalarini oksidlanish jarayonini tushuntiring

Yog kislatalarini oksidlovchi fermentlar mitohondriyada joylashgan. Yog kislotalari toqimalarda CO2 va H2O gacha parchalanadi. Erkin yog kislotalari oksidlana olmaydi. Yog kislotalari oksidlanishi uchun aktivlanishi kerak. Yog kislotalarining aktivlanishi mitohondriyaning tashqi membranasida boradi. Mitohondriyani ichki membranasi atsil- KoA ni ham yog kislotalarini ham o’tkazmaydi. Shuning uchun yog kislotalarini atsil KOA bilan qoldigi kartininga otkaziladi va karnitin hosil boladi va mitohondriyani ichki membranasiga ota oladi. Mitohondriyadan otgandan keyin atsil karnitin karnitin va atsil KoA ga parchalanadi. Mitohondriyadan karnitin qaytib sitoplazmaga otadi va yangi yog kislotalari bilan boglanadi. Atsil KoA degradatsiyaga uchraydi.

7. Triglitserid biosintezini tushuntiring

Trigliseridlar biosintezi jigarda , ichaklarni shilliq qavatida yog hujayralarida , opka va bosha organlarda kechadi. Trigliseridlar hosil qiladigan mahsulotlar glitserin va yog kislotalari. Yog kislotalari faol shaklda uchrashi mumkin. Faol bolmaganlari ATF va KoA ishtirokida faol holga aylanadi. Hosil bolgan faol glitserin va yog kislotalarini kofermenti hosilalari bilan reaksiyaga kirishib diglitserid hosil qiladi. Fosfatid kislota fosfataza fermenti tasirida fosfat kislota va diglitserid ga parchalanadi.diglitserid 1molekula yog kislotalarining kofermenti hosilasi bilan reaksiyaga kirishib yoglar hosil qiladi.

8. Fosfolipidlar almashinuvi qanday kechadi

Fosfolipidlar ichak traktida glitserin va yog kislotalariga parchalanadi. Ichak devorida ularning qaytar resintezi sodir bo’ladi. Fosfolipidlar qonda fosfoproteinlar orqali transport qilinadi. Fosfolipid hamma toqima va hujayralarda uchraydi. Fosfolipidlar hujayra endoplazmatik torida sintezlanadi. Fosfolipidlar biosintezida 1-2 diglitseridlar , fosfatid kislota va sfingozin muhum rol oynaydi.

9. Yog kislotalari oksidlanishida hosil boladigan energiya miqdori haqida malumot bering

Yog kislotalarini betta oksidlanishida ajralib chiqadigan atsetil KoA bilan 1 vaqtda 1molekula qaytarilgan NAD va FAD hosil boladi. NADni nafas olish zanjiri orqali oksidlanishida 3molekula ATF va qaytarilgan 1molekula FADni oksidlanishidan 2molekula ATF sintezlanadi.1molekula atsitil KoA hosil bolishi bilan bir vaqtda 5molekula ATF sintezlanadi. Atsetil KoA ning CO2 va H2O ga toliq parchalanishidan 12molekula ATF hosil boladi. Hammasi bolib 17 molekula ATF sintezlandi.

10. Xolesterin sintezini tushuntiring

Hujayra sitoplazmasida boradi. Nishonlangan atomlar yordamida jigarda xolesterin sirka atsetati va mevalonat kislotadan sintezlanishi aniqlangan. Mevalonat kislota bir qancha oraliq moddalar orqali 1ma bir skvalen, lanosterin va xolesteringa aylanadi.

1. 
   Fotosintez
   

Quyosh nuri tasirida osimliklarni yashil barglarida CO2 va H2Odan murakkab organic brikmalar hosil bolishi FOTOSINTEZ deyiladi.

12H2O+6CO2--------->C6H12O6+6O2+6H2O

Fotosintez yoruglikda boradigan reasiya va yorugliktalab qilmaydigan reaksiyalarga bolinadi. Fotokimyoviy reaksiyalar xloroplastlarni lamellalarida, yoruglik talab qilmaydigan reaksiyalar xloroplastlarni stromasida boradi.

2. 
   Uglevodlar metobolizmi
   

1-oziq bilan qabul qilingan polisaxaridlar ichak yolida di va monosaxaridgacha parchalanadi.

2-asosan jigarda , toqimalarda glikogenni sintezi va parchalanishi kechadi.

3-glikoliz

4-glukozani oksidlanishi aerobli yoki pentoza sikli deb ataladi.

5-geksozalarni ozaro 1 1ga aylanishi

6-piruvatni hosil bolishi

7- glyukoneogenez.

3. 
   Uglevodlarni parchalanishi
   

Uglevodlarni CO2 va H2O gacha parchalanishidanenergiyaga boy birikma ATFni makroergik boglari toplanadi. Barcha poli va oligosaxaridlar monosaxaridlargacha parchalanadi. Monosaxaridlarga nisbatan faol bolgan fosforli efirlar hosil boladi . monosaxaridlarni fosforli efirlari hujayrada 2hil yol bilan parchalanadi. Avval glyukoza 6fosfat piruvat kislotagacha parchalanadi. Bu jarayon GLIKOLIZ deb ataladi. 2 bosqichda piruvat kislota CO2 va H2O gacha toliq parchalanadi.bu jarayon AEROB PARCHALANISH deyiladi .

4. 
   Uglevodlarni hazm bolishi va sorilishi
   

Suvda eriydigan oddiy shakarlar monosaxaridlarga parchalanmasdan oldin ichak devoir orqali qonga soriladi. Qolgan uglevodlar oshqozon ichak yolida glikozidazalar tasirida monosaxaridlarga parchalanadi. Kraxmal amilaza fermenti tasirida qisman parchalanadi. Disaxaridlar ichak hujayralarini ichida gidrolizllanadi. Uglevodlarni butunlay hazm bolishidan hosil bolgan maxsulotlar glyukoza, galaktoza,fruktoza ichak hujayralari orqali qonga soriladi.

Klechatka odam va sutemizuvchilar oshqozon ichak yolida hazm bolmay , ozgarmagan holda axlat bilan chiqarib yuboriladi.

5. 
   Uglevodlarning anaerobli parchalanishi . glikoliz.
   

Glikogenning

parchalanishi

(glikogenoliz). Glikogenning

parchalanishi gidrolitik va fosforolitik yo’llar bilan boradi. Uning gidrolizi

amilaza fermenti ta’sirida boradi. Fosforolitik parchalanishda fosforilaza

lermenti glikogenning zahira formasidan metabolitik aktiv formaga

aylantiradi. Fosforilaza ta’sirida glikogen glyukozaning fosforli efiridan

iborat bo’lgan polisaxarid molekulasini katta bo’laklarga parchalaydi.

glyukoza-1-fosfat

fosfoglyukomutaza fermenti ta’sirida glyukoza-6-fosfatni hosil qiladi.

Jigarda glyukoza-6-fosfatdan erkin glyukoza glyukoza-6-fosfotaza

fermenti ta’sirida hosil bo’ladi. Bu ferment fosfatni ajralib chiqishini

gidrolitik yo’l bilan parchalaydi:

Glyukoza-6-fosfat ______________ > Gbokoza

glyukoza-6-fosfatizi

1. 
   Glyukoneogenez
   

Glyukoneogenez deb glyukozani uglevod bolmagan mahsulotlardan sintezlanish jarayoniga aytiladi. Bunday mahsulotlarga sut va pirouzum kislotalar, glitserat va limon kislota halqasining oraliq mahsulotlari kiradi.

2. 
   Glikogen almashinuvining reaksiyalari.
   

Uglevod almashinuvining ragulyatsiyasida nerv sistemasining idora qiluvchi roli turli asabiylanishi, hursandchilik va hafagarchilik bilan bogliq omillar tasirida qon glyukozani ozgarishiga olib keladi. Buyrak usti bezi miya qavatining garmoni adrenalin qand miqdorining ortishiga tasir korsatadi. Oshqozon osti bezi garmoni insulin qand miqdorini kamaytiradi. Va boshqa garmonlar ham uglevod almashinuvi regulyatsiyasida qatnashadi. Uglevod almashinuvining patologiyasi qandli diabetga olib keladi. Kopincha bu buzilish siydikda qand hosil bolishi glyukozuriyaga olib keladi.

3. 
   Krebs sikli
   

Krebs sikli deb yuritiladi. Piruvat kislotaning karbonat

angidrid va suvgacha parchalanishida bir qator oraliq moddalar, di- va

trikarbon kislotalar ishtirok etib, ulaming bir-biriga aylanishi halqadan

iborat. Glyukoza-6-fosfatniig birinchi yo’lda parchalanishi ikkita uch

uglerodli birikma hosil bo’lishi bilan borganligi uchun bu yo’l ko’pincha

dixotomik parchalanish deb ham ataladi.

Glyukoza-6-fosfatning ikkinchi xil parchalanishi uning oksidlanishi

bilan bevosita bog’liq. Bunda glyukoza-6-fosfatdan bir molekula karbonat

angidrid ajralib chiqishi tufayli besh uglerodli birikmalar — pentozalar

hosil bo’ladi. Shuning uchun bu xildagi parchalanish ko’pincha

pentozafosfat sikli yoki uglevodlaming apotomik parchalanishi deb

ataladi.

GLOSSARIY

glyukoneogenez	Uglevod bolmaganmaxsulotlardan sintezlanish jarayoni
glikoliz	2molekula pirouzum kislota va ATF molekulalarining hosil bolishi bilan tugaydigan anaerob parchalanish
glikogenoliz	Glikogenning parchalanishi
glikogenez	Glikogenning sintezi
Apotomik parchalanish	Glyukoza 6 fosfatning 1molekula CO2 ajralib chiqishi tufayli pentozaning hosil bolishi
Pentoza sikli	Glyukozani togridan togri oksidlanishi aerobli yoli
Triglitseridlar	Neytral yoglar
pesin	Oqsillarni oshqozonda hazm bolishida ishtirok etuvchi ferment

Xemotripsin	Ozuqa hazm bolishida ichakda tasir korsatadigan proteolitik ferment
Dipeptidaza	Dipeptidazalarni erkin aminokislotalarga parchalaydi.
Trasaminlanish	Qayta iminlanish reaksiyasi
Terminatsiya	Oqsil molekulalari hosil bolishining oxirgi bosqichi
Dekorboksillanish	Aminokislotalarning karboksil guruhi CO2 sifatida ajralib chiqishi.
Tripsin	Meda osti shirasida faolsiz korinishda boladi
pirouzum	Glyukozani parchalanishidan hosil bolgan kislota
fotosintez	Quyosh nuri tasirida osimliklarda CO2 va H2Odan organic birikmalar hosil bolishi