|
III.XULOSA.
Dorivor o’simliklar bugungi kunda amaliy ahamiyati yanada ortib bormoqda, shuni etiborga olgan holda ularni o’rganish muhim ahamiyat kasb etadi. Kurs ishimni organish mobaynida koplab dorivor o’simliklar malumot yigishga harakat qildim. Dorivor osimliklarning asosiy qismi Surxondaryo, Samarqand va Toshkent viloyatlarda keng tarqalgan. Bu o’simliklar tarkibida turli xil moddalar, yani alkaloidlar va gilikozidlar saqlaydi. Ularni qo’llashda juda qattiq etibor bilan qo’llash tavsiya etiladi. Ularni ortiqcha qo’llash ulaning foydasidan kora zarari ko’p bo’lishi mumkin. O’simliklar tarkibidagi alkoloidlar inson asb tizimini kuchli qo’zgatishi yoki qo’zgalishni pasaytirib qoyishi mumkin. Dorivor o’simliklarning tarkibida dorivor moddalardan tashqari zaharli moddalar ham uchraydi. Masalan: bangidevona mingdevona .
Hozirgi kunda dorivor o’simliklar va ularning yangi turlarini izlab topishga juda katta e’tibor beriloqda. Shu bilan birga inson salomatligi uchun foydali bo’lgan o’simliklar qoplami kamayib bormoqda, bunga sabab dorivor o’simliklarning gullash davrida terib olinayotganidir. Buning natijasi bu o’simliklar o’zidan keyin avlod qoldira olmay turlar soni kamayib ketmoqda. Turlar sonining kamayishi etiborga olib ularni kopaytirsh ishlari olib borilmoqda, yani o’simliklarni suniy ravish ishlovlar berilib turlar soni saqlab qolinmoqda.
Ko‘pincha dorivor osinliklarni chuqur o‘rganish, ular tarkibidagi yangi, fanga no’malum bo‘lgan qimmatli moddalarni, yoki ushbu ishlatilib kelinayotgan dorivor o‘simlik mahsulotini yangi xossalari (farmakologik ta’siri) borligi aniqlanmoqda.
Masalan, strofantin K (yurak-qon tomir xastaliklarida qo‘llaniladi) Afrikada o‘sadigan strofant kombe o‘simligi urug‘idan olinadi. Mustaqil Davlatlar Xamdo’stligidalarida esa ushbu o‘simlikni introduksiya qilishni iloji bo‘lmadi, shuning uchun strofantin K ni olish uchun urug‘ini chet ellardan keltirilmoqda.
Hozirgi vaqtda strofantin K introduksiya qilingan kendir o‘simligini ildiz va ildizpoyasidan olinmoqda. Quyidagi 9 jadvalda O‘zR FAga qarashli Toshkent shahrida joylashgan Botanika bog‘i hududida introduksiya qilinib o‘stirilayotgan ayrim dorivor o’simliklar to‘g‘risidagi ma’lumotlar keltirilgan. Botanika bog‘i olimlari O‘zbekistonda Dorixonalar Bosh Boshqarmasi buyurtmasiga muvofiq qizil angishvonagul, dorivor marmarak, dorivor valeriana, qalampir yalpiz va boshqa dorivor o‘simliklarni introduksiya qilish mumkinligini aniqladilar.
IV.FOYDALANILGAN ADABOYOTLAR.
1.J.O.tolipova,M.T.Umaraliyeva Botanika darslari. Tafakkur nashriyoti. TOSHKENT-2011
2. X.X.Xolmatov, O’.A.Ahmedov, Farmakognoziya: darslik, Toshkent, Ibn Sino nomidagi NMB, 2007.
3. Mustaqimov G.D. O`simliklar fiziologiyasi va mikrobiologiya asoslari.T.1995 y.
4. Murdaxaev YU.M. Kultura lekarstvennыx rasteniy v Uzbekistane. Tashkent. Izd. Abu Ali Ibn Sino, 1999.
5.O‘zbekiston florasini boyligi va xilma-xilligi. Dorivor o‘simliklar resursshunosligi to‘g‘risida tushuncha va uning vazifalari. Geobotanik va resursshunoslik terminlari (A.YA.Ibragimov).
6.O‘zbekiston dorivor o‘simliklarning hom ashyo bazasi. O‘zbekistonda yovvoyi holda o‘sadigan va etishtiriladigan dorivor o‘simliklar. YAngi istiqbolli o‘simliklarni izlab topish usullari (X.M.Komilov).
7.O‘simliklar jamoasi, ularning dengiz sathidan joylashgan erlari balandligiga qarab bo‘linishi (poyasnost), tarixiy rayonlar va guruhlarga bog‘liqligi (F.F.Urmanova).
8. Dorivor o‘simliklarni ko‘plab o‘sadigan joylarni izlab topish, ularni xaritaga belgilash, zahirasini, hosildorligini va tiklanish davrini, yillik yig‘ish miqdorini rejalash (A.YA.Ibragimov).
9.Dorivor o‘simliklarni muhofaza qilish va ularning resurslaridan oqilona foydalanish. O‘zbekiston tabiiy ko‘riqhona fondi (X.M.Komilov).
10.Dorivor o‘simliklarni hom ashyosini tayyorlash asoslari (omillar) (F.F.O‘rmanova).
11.Tabiiy sharoitda yo‘qolib ketish xavfi bo‘lgan va kamayib ketayotgan noyob dorivor o‘simliklarni madaniylashtirish muammolari (X.M.Komilov).
12. Dorixonalar tizimi va farmatsevtika sanoati uchun tayyorlanadigan o‘simliklar (A.YA.Ibragimov).
Internet saytlari.
www.ziyonet.uz
www.arxiv.uz
www.kutubxona.uz
Do'stlaringiz bilan baham: | 
