Mmmmmmmmmmmmmmo‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti qayd raqami

 
Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati va internet saytlari 
36.
Salamov R.S. “Jismoniy tarbiya nazariyasi va uslubiyati”. 1 tom. Darslik. 
ITA-PRESS. T.-2015 220 b. 
37.
Salamov R.S. “Sport mashgʻulotlarining nazariy asoslari”. 2 tom. Darslik. 
ITA-PRESS. T.,-2015 210 b. 
38.
Курамшин Ю.Ф. “Теория и методика физической культуры”. Учебник. 
Москва. – 2010. 210 с. 
39.
Матвеев Л.П. “Общая теория спорта и ее прикладные аспекты”. 
Учебник. СПб. «Лань»., 2005г. 
40.
Юнусова Ю.М. “Теоретические основы физической культуры и 
спорта”. Учебная пособия. T.,-2009 250 с. 
Internet saytlari 
1. 
www.gov.uz
 – Oʻzbekiston Respublikasi hukumat portali. 
2. 
www.lex.uz
 – Oʻzbekiston Respublikasi Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy 
bazasi. 

---

79 
9-mavzu.Jismoniy tarbiya darslarida o
‘
quvchilar faoliyatini tashkil etish 
shakllari. 
Reja:
1.Jismoniy tarbiya darslarida o‘quvchilar faoliyatini tashkil etish va boshqarish. 
2. Yuklamalarni me’yorlash qoidalari. 
3. O‘quv yilida jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarini rejalashtirishni o‘rgatish. 
4.Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarini tashkil etish usullarini misollar bilan 
tushuntirish lozim bo‘ladi. 
Jismoniy tarbiya darslarida o`quvchilar faoliyatini tashkillash usuliyati. 
Umumiy ta`lim maktablari, kasb-unar va akademik litseylar, gimnaziyalar, 
kollejdlar, oliy o`quv yurtlari va boshqa ta`lim muassasalarida o`tkaziladigan 
jismoniy tarbiya dasrlarida jismoniy mashqlar bilan shug`ullanish mashg`ulotlarida 
ishtirok etaetgan o`quvchilarning aoliyati boshariladi. O`quvchilar faoliyatini 
boshqarish deganda mashg`ulot davomida o`qituvchi rejasiga muvofiq jismoniy 
mashqlarni bajarishni tashkillash uslubiyatini tushunamiz. Ta`lim-tarbiya jaraenida 
jismoniy tarbiya o`qituvchilari, o`quvchilar faoliyatini jismoniy tarbiya darslarida 
birvarakayiga (frontal), uzluksiz-ulab, guruo`chalarga ajratib, yakkama-yakka va 
aylanib yurib mashq bajarish uslubiyatlari orali tashkillaydilar. 1. O`quvchi 
faoliyatini 
tashkillashning 
frontal 
usuliyati 
deganda 
guruhdagi 
barcha 
o`quvchilarni birvarakayga o`qituvchi bilan birgalikda bir hil vazifani hal qilish 
uchun mashqni eppasiga bajarishi tushuniladi. Bu uslubiyatning azalligi mashqni 
bajarish uchun barcha o`quvchilarni teng qamrab olinishidir va ularni 
birvarakayiga band qilishi bulib, dars (mashg`ulot)da yuqori zichlikka erishiladi 
hamda yuklamani sur`ati, intensivligi va me`eri barcha uchun bir bulish-ligidadir. 
Bu uslubiyatdan asosan darsning tayerlov va yakunlov qism-larida, yangi 
materialni uzlashtirish, takomillashtirish darslarida, ko`proq kichik eshdagi 
o`quvchilar bilan mashg`ulotlarda foydalaniladi. 2. O`quvchi faoliyatini uzluksiz-
ulab tashkillash usuliyati. Mashqni bajarish navbatini tushuntirishlarsiz, uslubiy 
kursatma-larni harakatni bajarish ritmiga moslab, xatolarni tuzatish uchun guruhni 
to`xtatmay, yuqori zichlikka erishish maqsadida harakat faoliyatini to`la bajarish 
tarzida naomen buladi. Bu uslubiyatning afzalligi yuklama me`erini, uni xajmini, 
intensivligini guruhdagi barcha o`quvchi uchun (jismoniy tayergarligidan qat`iy 
nazar) bi hildi bulishligiga erishishdir. Bu bilan sinf, guruh o`quvchilari umumiy 
jismoniy tayergarligini baholash, ayniqsa o`quvchilarning uzlari uchun 
tengdoshlariga nisbatan uz harakat imkoniyatlari darajasini taqqoslash, solishtirish 
imkoniyati yaratiladi. Asosan darsning tayerlov, yakunlov qismlari hamda yangi 
materiani uzlashtirish boshlangan darsning asosiy qismida kүproq foydalaniladi. 3. 
O`quv guruhi (sin)ni guruhlarga ajratish usuliyatining mazmuni jismoniy 
rivojlanganligi, jismoniy tayergarligi, darsda qo`yilgan vazifalarni turli-tumanligi, 
uni hal qilish uchun lozim bulgan jixozlarni xisobga olish bilan, ko`p sonli 
o`quvchilar guruhini mayda, kichik guruhlarga ajratishdir. U uslubiyatdan asosan 
darsning asosiy qismida oydalaniladi. O`quvchi faoliyatini tashkillash, 
guruhchalarga ajratish uslubiyati ta`lim jaraenida jismoniy rivojlanganligi, 
jismoniy tayergarligini hisobga olib shug`ullanish imkoniyatini yaratadi. Bu uz 
navbatida o`qitish jaraenini kuchiga yarasha, jismoniy imkoniyatini hisobga 

---

80 
olishdek afzalliklarni vujudga keltiradi va ta`lim jaraeni uchun sarflanaetgan vaqtni 
tejaydi. Har bir guruh o`qituvchi topshirig`i bian mustaqil, alohida vazifani hal 
qilishga yunaltiriladi. Bu uslubiyat har bir guruh uchun rahbarlik vazifasini bajara 
oladigan, oldindan tayerlangan, mavzuni texnikasidan xabardor, guruhcha faolini 
tayerlashni o`qituvchi zimmasiga yuklaydi. 4. O`quvchi faoliyatini yakkama-yakka 
tashkillash uslubiyatidan asosan o`quv yilining, o`quv choragining, Davlat 
standarti dasturidagi bulimlarning o`qitib bulingan mavzularini takrorlash 
darslarida oydalanida. O`quvchilar faoliyatini yakkama-yakka tashkillash 
o`quvchi-lardan texnik jihatdan ma`lum nazariy va amaliy bilimlarga ega bulishni, 
uz-uzini va guruhdoshini hafvsizligini ta`minlay bilish, mashqni kursata olish va 
eng 
asosiysi 
uzlashtirilaetgan, 
tanishti-rilaetgan, 
mustakamlanaetgan 
va 
takomillashtirilaetgan o`quv materiali, o`quvchilar uchun oldindan urgatilgan 
mashq texnikasi tanish material bulishi shart. Qolaversa, ayrim darslarda har bir 
o`quvchi uchun o`quv yilida uzlashtirib ulgurmagan mavzular eki mashqlaridan 
vazifalar beriladi. Bu usuliyatdan asosan urta va katta maktab eshdagi o`quvchilar 
bilan o`tkazilgan darslarda foydalanish tavsiya qilinadi. 5. O`quvchi faoliyatini 
aylanib yurib mashq bajarish usuliyati orqali tashkillash asosan yuqori sin 
o`quvchilari bilan, rejalashtirilgan o`quv materiali urganib o`lgurganidan so`ng, 
mashqdan-mashqqa o`tish, o`qituvchining buyrug`i (signali), signalisiz mashqni 
bajargandan so`ng urin almashtirish maqsadida
boshqa jihozga o`tish tarzida 
tashkillanadi. Bu usuliyatning samaraliligi shundaki, vaqt tejaladi, o`quvchilarning 
barchasi birvarakayiga band buladi, ularda mustaqil shug`ullanishga extiyoj va 
instruktorlik malakalari shakllanadi. Bu usuliyatning «Kreystring» deb ataladigan 
turt hil kurinishi mavjud.