4-Mavzu.BILDIRISHNOMA,BILDIRGILAR. MANZILGOX
VA ARIZA TURLARI, MANZILLARI
www.qmii.uz/e-lib
27
Korxona va bulinma raxbariga xizmat faoliyati bilan aloqador muxim masalalar
yuzasidan yoki yuqori idora, mansabdor shaxsga biron bir vokea va xodisa xaqida xabardor
qilish zarurati tugilganda takdim etiladigan mufassal yozma axborot - bu bildirishnomadir.
Unda, odatda, bayon qilinayotgan masalalar buyicha tuzuvchi (yozuvchi)ning
takliflari aks etadi.
Kimga yunalganiga karab bildirishnoma ichki va tashqi turlarga ajratiladi.
Ichki bildirishnoma uz korxona raxbariga yoki bulim mudiriga yoziladi. U toza
qogoz varagiga kulda yoki mashinkada yozilishi mumkin. Bunday bildirishnomalar muallif
tomonidan imzolanadi. Tashqi bildirishnoma, ya‘ni muassasa raxbari tomonidan yuqori
idoraga yoki mansabdor shaxsga yoziladigan bildirishnoma, odatda, xos ish qogozga ikki
nusxada yoziladi. Xujjatning ikkinchi nusxasi korxonaning uzida koldiriladi. Bunday
bildirishnomalar korxona raxbari tomonidan imzolanadi.
Bildirishnoma tashabbus, axborot va xisobot xususiyatiga ega. Bu xususiyatlar
xujjat matni sarlavxasidayok uz aksini topadi. Tashabbus bildirishnomasi matnida tegishli
masala yuzasidan umumiy yoki aniq takliflar ilgari surilib , raxbarni ularni xal qilishga
undaydi.
Axborot bildirishnomasi , odatda , umumiy xolati raxbarga ma‘lum muayyan
jarayon tugrisida xabar beradi.
Xisobot bildirishnomasi ma‘lum bir ishning tugallanishi xaqida yoki biron-bir
kursatma, tavsiya, rejaning ijrosi tugrisida raxbarni xabardor qilishi kerak. Muayyan vazifa
yoki majburiyatlarni bajarilishi xaqidagi xisobot bildirishnomasi amaliyotda raport xam
deyiladi. Aslida frantsuzcha bulib, bu tushuncha bizga “bildirgi” atamasi bilan ma‘lum.
Bildirishnomaning zaruriy qismlari:
1. Bildirishnoma yullangan raxbarning lavozimi, ismi va ota ismining bosh xarflari xamda
junalish kelishigidagi familiyasi.
2. Bildirishnoma tayyorlagan shaxsning lavozimi, ismi va ota ismining bosh xarflari
xamda junalish kelishigidagi familiyasi.
3. Xujjat turining nomi (bildirishnoma).
4. Matn sarlavxasi .
5. Bildirishnoma matni (mazmuni).
6. Qancha varakligi kursatilgan ilovalar ruyxati (agar ilova bor bulsa).
7. Bildirishnoma tayyorlovchi xodim yoki raxbarning imzosi (agar bir necha shaxs
tomonidan tayyorlangan bulsa, u barcha mualliflar tomonidan imzolanadi).
www.qmii.uz/e-lib
28
8. Bildirishnoma takdim etilgan sana (sana muallif yoki muassasa raxbari tomonidan
bildirishnoma imzolanayotgan paytda kuyiladi).
Kurinib turibdiki, zaruriy qismlari va yozilishi shakli jixatdan bildirishnomalar
xizmat ma‘lumotlari (spravka)ga yakin turadi. Ularning farki shundaki, ma‘lumotnomalarda
asosan talab qilingan , suralgan vokea-xodisalar xaqidagina axborot beriladi,
bildirishnomalarda esa vokea xodisalarni sanash bilan birga, ularni keltirib chikargan
omillar taxlil qilinadi va tegishli xulosalar qilinib , takliflar beriladi.
Bildirishnoma tayyorlangan shaxsning xulosa va takliflari aniq, ravshan va ishonarli
bulmogi kerak. Shuning uchun xam bildirishnomalarda chikarilgan xulosalarni
Tasdiqilovchi, bulib utgan vokea-xodisalarga , qonunchilik kursatmalariga, tegishli
xujjatlarning raqam va sanasiga xamda bildirishnomalarda bayon etilgan masalani bevosita
muassasa misolida urganish yoki sinab kurish natijasida olingan boshqa dalillarga xavolalar
qilinishi zaruriy xisoblanadi.
Bildirishnoma matni asosan ikki qismdan iborat bulmogi kerak. Birinchi qismda
uning yozilishiga sabab bulgan dalillar, vokealar bayon qilinishi lozim. Ikkinchi qismida esa
xulosalar va aniq xarakatlar xaqidagi takliflar aks etmogi zarur. Mutaxassislarning fikricha ,
bunday xarakatlar bayon qilingan vokealar munosabati bilan yuqori idora yoki mansabdor
shaxs tomonidan qilinishi (boshlanishi) kerak.
Agar bildirishnomada bayon qilinayotgan ma‘lumotlar aniq bir vaqt oraligiga taalukli
bulsa, xuddi malumotnomadagidek, ushbu vaqt matndan aloxida zaruriy qism sifatida
ajratilib , matn oldidan joylashtiriladi. Masalan “1999 yil 31 iyuldagi xolatga kura” yoki “
2000 yilning 1 yanvaridan 1 sentyabrgacha bulgan davr uchun “. Bu ma‘lumotlarni matn
sarlavxasiga kushib yuborish xam mumkin.
Bildirishnoma namunalarining deyarli barchasi ariza shakliga uxshash yozilgan.
Bildirishnomaning yana bir shakli xam borki, unda tarkibiy qismlarning joylashishi bir oz
boshqacharok. Bunday bildirishnomalarda muassasa , tarkibiy bulinma nomi, xujjat nomi,
uning yozilish sanasi xamda matn sarlavxasi qogoz varagining yuqori chap yuurchagiga
yoziladi, bildirishnoma yullanayotgan shaxs nomi uz urnida , ya‘ni varakning yuqori ung
burchagiga yoziladi.
Agar bildirishnoma mantikan va mazmunan tugri, ishonarli dalil va isbotlar bilan
yozilsa , uning xar ikkala shaklidan xam foydalanaverish mumkin.
Pochta junatmalari (xat-xabar, buyum va pul junatmalari bilan va shu kabilar)
ustidagi yozuv bulib, unda junatma yetib borishi zarur bulgan joy (kaerga) , uni oluvchi
www.qmii.uz/e-lib
29
shaxs yoki muassasa (kimga) nomi va junatuvchi xaqidagi ma‘lumotlar (junatuvchi manzili)
kursatiladi.
Adres (manzilgox) suzi rus tilida faqat junatmalar ustidagi yozuvnigina ifodalab
kolmay, shaxsning ishlash joyi xamda muassasaning urnashgan joyini , shuningdek biron
shaxsni tabriklab yozilgan matnni xam ifodalaydi. Shuning uchun uzbek tilida bu
ma‘nolarni farklash uchun adres suzi bilan bir katorda tegishli ravishda turar joy, makon,
manzil tabriknoma suzlarini qullash maqsadga muvafikdir.
Muayyan adreslarga ajratish xar bir aloqa bulimiga tegishli bulgan shartli raqamlar
(indekslar) asosida amalga oshiriladi.
Ana shu raqamlardan dastlabki uchtasi viloyat , ulka, ularning poytaxt yoki
markazlarini, raqamlarning ikkinchi yarmi esa shaxar va kishlok aloqa bulimlarini
ifodalaydi.
Pochta adresi, aloqa vazirligi yuriknoma siga muvofiq quyidagi kurinishda buladi:
viloyat, ulka va respublika axamiyatidagi shaxarlarga yuborilayotgan pochta junatmalarida
shartli raqam yozilgandan sung avvalo shaxar nomi, keyin xat-xabarni yetkazib beruvchi
aloqa bulimi (raqami yoki nomi ) kursatiladi. Bulardan keyin kucha nomi , uy va xonadon
raqami va, nixoyat oluvchining ismi , ota ismi va familiyasi yoziladi. Oluvchining nomini
yozganda kupincha uning ismi va ota ismining bosh xarflarini kursatish kifoya.Xat jildning
kuyi qismida esa junatuvchining adresi bosh kelishikda rasmiylashtiriladi.
Tashkilotlarga yubroriladigan xat-xabar kurinishidagi xujjatlarga adres yozishning
xam uziga xos tomonlari bor. Xujjatlar tashkilot yoki uning tarkibidagi biron bulinma
nomiga, shuningdek aniq mansabdor yoki xususiy shaxs nomiga xam junatilishi munkin.
Agar xujjatni oluvchi tarkibiy bulinmaning nomi junatuvchiga ma‘lum bulmasa, xujjatni
tugridan-tugri muassasa nomiga yullashi mumkin, u yerda ish yurituvchilar-kotiba yoki
ta‘minotchi-xujjat mazmunidan uning kimga, kaysi bulinmaga yuborilganligi darrov
aniqlaydi.
Shaxsan murojat qilib xat yozish usuli masalani aniq bir shaxs tomondan kurilishi
zarur bulgan xoldagina kullanadi. Bunday xollarda xat junatilayotgan shaxs familiyasi
oldidan “shaxsan” suzini yozish tavsiya etiladi, chunki bunday yozuvli xatlar oluvchiga
ochilmasdan olib kirilishi kerak.
Agar shaxsan familiyasi aniq bulsa yoki uni kursatish shart bulsa, familiya oldidan
“urtok” suzini qullash maqsadga muvafikdir.
www.qmii.uz/e-lib
30
Bir turdagi tashkilotlar guruxiga yullanayotgan xujjatlarda oluvchilarning nomi
umumlashgan xolda kursatilishi mumkin.
Xujjat (xat yoki buyum) oluvchilarni pochta manzili yozilishi, yuqorida kurib
utilganidek pochta junatmalari adresi kabi yoziladi.
Xukumat va markaziy muassalariga yullanadigan xujjatlarda junatuvchilar
oluvchilarning pochta manzillarini kursatishlari shart emas, chunki bunday muassasalarning
adreslari tarkatuvchilarga ma‘lumdir.
Ariza ijtimoiy xayotda eng kup kullanadigan va keng tarqalgan ish qogozidir.Xajmi ,
uslubi va turidan kat‘iy nazar , ariza uzining umumiy zaruriy qismlariga ega va u ana shu
qismlarning izchilligi asosida tuzilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |