Mm bux his itvaa egamberdiyeva doc



Download 2,34 Mb.
Pdf ko'rish
bet66/180
Sana23.02.2022
Hajmi2,34 Mb.
#171243
1   ...   62   63   64   65   66   67   68   69   ...   180
Bog'liq
buxgalteriya hisobi iqtisodij tahlil va audit

 
 
 
9-Мавзу:Ишлаб чикарилган махсулот (иш, хизмат)ларнинг таннархини 
калькуляция килиш тизими 
Режа: 
9.1. Ишлаб чикариш харажатлари хисобининг максади ва вазифалари 
9.2. Харажатларни туркумлаш. 
9.3. Ишлаб чикариш харажатларини хисобга олувчи хисобвараклар 
9.4. Ишлаб чикариш харажатларининг дастлабки ва йигма хисоби 
9.5. Турли мулк шакллари мавжуд шароитда харажатларни хисобга 
олиш ва таннарх хисоблашнинг усуллари. 
9.6. Мехнатга хак тулаш хамда ижтимоий сугуртага ажратмалар 
буйича харажатлар хисоби 
Адабиётлар:1,2,3,9,18,19,20,21,26. 
Таянч иборалар: 
 "Харажатлар таркиби тугрисидаги Низом",калькуляция килишнинг 
норматив усули,жараёнлар буйича махсулот таннархи калькуляцияси, 
калькуляция килишнинг оддий усули ,калькуляция килишнинг буюртмали 
усули, 
фавкулодда 
харажатлар, 
молиявий 
фаолият 
буйича 
харажатлар,давр харажатлари (операцион харажатлар),махсулот ишлаб 
чицариш таннархига киритиладиган харажатлар. 
9.1. Ишлаб чикариш харажатлари хисобининг максади ва 
вазифалари 
Корхонанинг ишлаб чикариш харажатлари деб, мах-сулотни ишлаб 
чикариш билан боглик харажатларга айтилади. Уларга хом-ашё, материал, 
ёкилги, аморти-зация ажратмаси, ишчи-хизматчиларга иш хаки ва мах-
сулот ишлаб чикариш билан боглик бошка харажатлар киради. 


www.qmii.uz/e-lib 
95 
Агар бир хил махсулот ишлаб чикариш билан бог-лик харажатларнинг 
жами суммасини ишлаб чикарил-ган махсулот сонига таксимласак, ишлаб 
чикарилган бир бирлик махсулотнинг таннархини топамиз. Таннарх 
курсаткичи корхона фаолиятида мухим сифат курсаткичларидан бири 
хисобланади. У канча паст булса, ишлаб чикариш рентабеллиги шунча 
юкори булади. Таннархга хорхонанинг хамма харажатлари кушил-майди, 
баъзи харажатлари бошка манбалар хисобидан копланади. Масалан, фойда 
хисобидан давр харажатла-ри копланади. 
Махсулот ишлаб чикариш харажатлари харажат калькуляция моддалари 
буйича ишлаб чикариш турлари, харажатларнинг вужудга келиш жойлари, 
махсулот турлари буйича бухгалтерия хисобида акс эттирилади. 
Харажатларни хисобга олиш хамда махсулот таннархини калькуляция 
килишдан асосий максад ишлаб чикариш ва сотиш билан боглик 
харажатларни уз вактида, тулалигича ва хакконий аниклаш, шу билан бирга 
айрим махсулотларнинг хакикий таннархини хисоблаш хамда орхона 
ресурслари ва пул маблаглари ишлатилиши устидан назоратни урнатишдан 
иборат. 
Мустакиллик йилларида мамлакатимизда бухгалтерия хисоби ислохоти 
амалга оширилиши энг асосий масалалар буйича узгаришлар булишига 
олиб келди. Аввал 1995 йилда кейинчалик 1999 йилда "Махсулот (ишлар, 
хизматлар)ни ишлаб чикариш ва сотиш харажатлари таркиби хамда 
молиявий натижаларни шакл-лантириш тартиби тугрисида "ги Низомяинг 
кабул килиниши мамлакатимиз бухгалтерия хисобида тубдан узгаришлар 
булишига сабаб булди. Ушбу Низом харажатларнинг мохияти, корхонанинг 
хисобот давридаги фойдаси билан богликлигидан келиб чикиб 
таксимлашни белгилаб берди. Бундай таксимлаш бозор икти-содиёти 
хусусиятларидан келиб чикади ва у бизнинг бухгалтерия хисоби 
тизимимизни халкаро микгсда кулланилаётган "Директ-костинг" хисоб 
тизимига анча якинлаштирди. Харажатлар хисобининг айнан шу ти-зимга 
якинлаштирилиши бозор иктисодиети шароити-да бухгалтерия хисоби 
бажариши керак булган вазифалардан келиб чикди. 
Корхона ва уни бошкариш нуктаи назаридан эса харажатларнинг умумий 
суммаси, алохида ишлаб чи-кариш булинмаларининг унумли хамда унумсиз 
харажатлари ва бошкалар хакидаги ахборотлар йигишни талаб этади. 
Шундай килиб, харажатларни хисобга олиш хам молиявий хисобнинг, 
хам бошкарув хисобининг энг мухим кисмларидан бири экан. Мана шу 
асосда хара-жатлар хисоби олдидаги вазифаларни аникдаш мумкин. 
Демак, харажатларни хисобга олишнинг куйидаги вазифаларини хам 
санаб утишимиз керак экан: 
-алохида ишлаб чикариш жараёнлари ёки булинмалари буйича харажатлар 
хисобини ташкил килиш ва улар устидан назоратни таъминлаш; 
-алохида махсулот турлари буйича асосий ишлаб чикариш харажатлари 
хакидаги маълумотни шакллантириб бериш; 


www.qmii.uz/e-lib 
96 
-корхонанинг 
ишлаб 
чикаришдан 
ташкари 
барча 
бошкарув 
харажатларининг тахлилий маълумотларини йигиб бериш ва уларнинг 
талкинини амалга ошириш. 
Бу вазифалардан куриниб турибдики, хисоб ва тах-лил бошкарув 
хисобининг бир-бири билан чамбарчас богланган икки томони экан. Зеро 
махсулот бахосининг энг куйи чегарасини аниклаш учун хам таннарх-ни 
хисоблаш талаб этилади. 
Хар бир корхона ёки бирлашмада ишлаб чикариш харажатларини 
хисобга олиш ва махсулот таннархини тугри калькуляция килишнинг 
ташкил этиш имкониятлари куйидагилардан иборат: 
аввалдан ишлаб чикилган ва тасдикланган технология режасининг 
мавжуд булиши; 
омбор хужалигининг тугри ташкил килиниши хамда ишлаб чикариш 
учун зарур улчов асбоблари ва мосламалар билан таъминланган булиши; 
ишлаб чикариш харажатини аналитик хисобвараги; 
калькуляция объектлари хамда калькуляция бир лигини аниклаш; 
калькуляция 
моддалари, 
комллекс 
харажатлар 
оддалари 
номенклатурасини ишлаб чикиш; 
6) комплекс харажат моддаларини калькуляция объектлари уртасида 
таксимлаш усулини танлаш ва хоказолар. 
Бошкача килиб айтганда, ишлаб чикариш харажатларини хисобга олиш 
ва махсулот таннархини калькуляциялашда куйидага коидалар асос булиб 
хизмат килади: 
-корхонадаги барча харажатларни уларнинг ахамиятидан, катъий назар 
тулалигича хисобга олиш; 
-харажатларни корхонадаги фаолият сохалари буйича алохида хясобга олиш 
зарурдир. Аникроги, асосий фаолият, бошка турдаги фаолият, масалан,
таъмирлаш, ёрдамчи хужалик, асосий ва ёрдамчи хужалик, асосий ва 
ёрдамчи саноат ишлаб чикариш булимлари ва бошкалар; 
-хар 
бир 
харажатни 
у 
тегишли 
булган 
даврда 
хисобга 
олиш ва коплаш шартдир. 
Юкоридаги коидаларга буйсуниш харажатлар хисо-бининг оптимал 
ташкил килиниши, молиявий хисо-ботнинг эса объектив ва ишончли 
булишини таъминлайди. 

Download 2,34 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   62   63   64   65   66   67   68   69   ...   180




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish