Mm bux his itvaa egamberdiyeva doc


 Аудит турлари ва шакллари



Download 2,34 Mb.
Pdf ko'rish
bet130/180
Sana23.02.2022
Hajmi2,34 Mb.
#171243
1   ...   126   127   128   129   130   131   132   133   ...   180
Bog'liq
buxgalteriya hisobi iqtisodij tahlil va audit

17.5. Аудит турлари ва шакллари
Мамлакат иқтисодиётини ривожлантириш, уни халқаро талаблар 
даражасига кўтариш аудиторлик фаолиятини тўғри таш-кил қшшшга 
бевосита боғлиқдир. Лекин, шуни қам қайд к^лиш керакки, бугунги кунда 
ушбу фаолият кутилаётган натижаларни тўлиқ бермаяпти. Аудит соҳасида 
ўз ечимини кутаётган бир қанча муаммолар бор. Булар жумласига 
аудитнинг назарий, услу-бий ва уни ташкил қилиш билан боғлиқ бўлган 
муаммоларни ки-ритиш мумкин. Қабул қилинган меъерий хужжатларда, 
махсус адабиётларда аудитнинг турлари ва ташкилий шакллари кенг 
ёритилмаган. 
Аудигорлик фаолиятига оид меъёрий хужжатлар ва махсус адабиётларни 
ижодий тахдил қилиш натижасида уларнинг қуйидаги турларини аникдаш 


www.qmii.uz/e-lib 
196 
имконини берди. Тадбрикорлик фаолиятига кирувчи аудит мақсади, 
вазифалари ва объектларига қараб куйидаги турларга бўлинади: 
- ташқи аудит; 
- ички аудит; 
- молиявий аудит; 
- қонунларга мосликнинг аудити; 
- иқтисодиЙ самарадорликнинг аудити; 
- таваккалчиликнинг(рискнинг) аудити; 
- огтерацион (ташаббускор) аудит; 
- менежмендлик аудити; 
- ижтимоий аудит; 
- экологик аудит. 
Аудитнинг турлари буюртмачилар билан тузилган шартао-маларга 
бевосита боғлиқ бўлиб ушбу буюртмачилар куйидагилар бўлиши мумкин; 
муассислар (таъсисичлар); 
- мулкдорлар; 
- инвесторлар; 
- банк муассасалари; 
- бошқа манфаатдорлар. 
Молиявий аудит хўжалик юритувчи субъектларнинг молия-вий 
кўрсаткичларини текширишга қаратилган. Бундай аудит кўпгина хрлларда 
таъсисчилар, инвесторлар ва бошқа ташқи манфаатдорларнинг буюртмалари 
асосида ўтказилади. Молиявий аудитнинг асосий мақсади молиявий 
натижаларнинг хаққоний, асосли эканлиги, молиявий х,исоботнинг тўғри 
тузилганлигига бахр беришдан иборат. 
Турли мулкдаги корхоналар ўз фаолиятларқда кабул қилинган қонун-
қоидаларга тўлиқриоя кдпишлари керак. Мулк тўғрисида, кор-хоналар тўғрисида, 
ижара тўғрисидаги қонунларнинг талабларига, солиқ крнунчилигига амал қнлиш 
барча хўжалик юритувчи субъекг-ларвинг асосий вазифаларига киради. Шу 
мақсадларда қонунларга мосликнинг аудити ўтказилади. Бундай аудит кўп 
хрлларда давлат қамда бошка хукукди хдмоя қ^лувчи органларнинт 
буюртмалари бўйича ўтказилади. 
Корхона самарадорлигининг аудити мавжуд моддий, молия-вий ва мех^ат 
ресурсларидан окдлона фойдаланиш, ички имко-ниятларни аникдаш 
мақсадида ўтказилади. Бундай аудит кўп х,олларда хўжалик фаолиятининг 
тахлили шаклида ўтказилиб унинг буюртмачилари асосан корхона 
маъмурияти ёки таъсисчи-лари х^собланадилар. 
Бозор йқтисодиётининг ривожланиши хавф-хатарнинг мав-жудлиги, 
таваккалчилик билан бевосита боғлиқцир. Корхона ўз ривожланиши ва 
баркдрорлигини таъминлаши учун келажакда содир бўлиши мумкин бўлган 
хавф-хатарни, таваккалчилик нати-жалариии олдиндан билишга манфаатдор 
бўлади. Шу мақсадларда та-ваккалчиликнинг аудити ўтказилади. Унинг 


www.qmii.uz/e-lib 
197 
натижасида содир бўлиши кутилаётган хавф-хатарнинг олдини олишга 
қаритилган чора-тадбирлар белгиланади. 
Корхоналарнинг фаолияти маълум операциялар ва жараёнлардан иборат. 
Жумладан, таъминот жараёни, ишлаб чиқариш жараёни ва реализация (тақсимот) 
жараёни. Ушбу жараёнлар билан корхонаниш 
ички бўлинмалари (цехлар, бригадалар) шуғулланади. Корхона жара-ёнлари ва 
бўлинмалардаги ички имконияглар операцион (ташаббу-скор) аудит орқали 
аникданади. Ушбу аудит корхона маъмурияги, цех, бригадаларнинг ташаббуси 
билан ўтказилиши мумкин. Мазкур аудиг турининг асосий хусусияга шундан 
иборатки, у оркрли мавжуд камчиликлар операция содир бўлаёгганида 
аникланади ва уюшг олди тезкорлик билан олинади. Натижада мавжуд 
камчилик кейинги босқрчга ўтмайди. Бундай аудит айниқса кичик ва ўрта 
бизнес фао-лиягида жуда кўл келади. 
Менежментлик (бошқарув) аудит корхона таркиби, қабул қрлинаётган 
бошқарув қарорларининг нечоғлик тўғрилигини аниқдашга қаратилган. 
Ушбу аудит орқали менежерларнинг иш услуби ва натижалари ўрганилади. 
Аудиторлик текшируви нати-жасида корхона самарадорлигини оширишга 
қаратилган бошқдрув (менежерлик) стратегияси бўйича тавсиялар ишлаб 
чиқрлади. 
Экологик аудит орқали аторф-мухдгни ҳимоя ққпишга қаратилган, хом 
ашёлардан самарали фойдаланиш, ишлаб чиқдришга чиқдндисиз 
технологияларни жорий этиш бўйича тав-сиялар берилади. 
Аудит турлари ичида мижозларга бошқа хилдаги хизматлар кўрсатиш 
алохдца ўрин тутади. Аудиторлик фирмалари (ташки-лотлари) хўжалик 
юритувчи субъектларга қуйидаги хизматларни кўрсатиши мумкин: 
бухгалтерия х,исобини миллий стандартлар асосида ташкил этиш, бизнес-
режаларни тузиш, жорий ва якун-ловчи хисоб маълумотларини ўзаро 
мувофиқдаштириш, янгидан жорий этилаётган бухгалтерия х^соби счётлар 
режасини қўллаш бўйича маслахдтлар бериш, солиқларни тўғри хисоблаш 
ва бух-галтерия хисобида тўғри юритиш, хўжалик жараёнлари (опера-
циялари) ҳцсобининг маълум турлари бўйича маслахдтлар бериш ва бошқа 
турдаги хизматлар. Аудиторлик ташкилотлари ўзаро келишувларга асосан 
иқгисодий ислохртларнинг маълум йўналишлари (муаммолари) бўйича 
услубий семинарлар ташкил этади, мутахассисларнинг малакасини ошириш 
ва кайта тайёрлаш билан ҳам шуғулланадилар. 

Download 2,34 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   126   127   128   129   130   131   132   133   ...   180




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish