Mm bux his itvaa egamberdiyeva doc


Товар операциялари бўйича хисоб-китобларнинг аудити



Download 2,34 Mb.
Pdf ko'rish
bet150/180
Sana23.02.2022
Hajmi2,34 Mb.
#171243
1   ...   146   147   148   149   150   151   152   153   ...   180
Bog'liq
buxgalteriya hisobi iqtisodij tahlil va audit

18.6.Товар операциялари бўйича хисоб-китобларнинг аудити 
Ишлаб чиқдрувчи ва савдо корхоналари мол етказиб берувчилар билан 
сотиб олинган хом ашё, материаллар, товарлар бўйича хисоб-китобларни 
юритади. Сотиб олувчилар ва буюртмачилар билан эса тайёр мақсулотларни 
ва товарларни жўнатиш (сотиш) бўйича хиоб-китобларни олиб боради. 


www.qmii.uz/e-lib 
230 
Товар операциялари бўйича зднсоб-кигоблар аудитнинг асосий мақсади - мол 
етказиб берувчилар ва сотиб олувчилар билан олиб борилаётган операцияларнинг 
қонунийлиги, бухгалтерия хисобининг миллий стандартларига мос келиши, 
томонларнинг тўлов иитизомига тўлиқ риоя кдлшпларини аниқпашдан иборат. 
Бозор иқгисодиёти ша-роитида корхоналарга хом ашё, материаллар ва товарлар 
турли ман-балардан, шу жумладан хориждаги мол етказиб берувчилардан келиб 
тушиши мумкин. 
Ўз навбатида корхоналарнинг тайёр маҳсулотлари хамда товарлари қам 
ички бозорга, хдм хорижий истеъмолчиларга соти-лиши мумкин. Шунинг 
учун хам аудиторлар экспорт-импорт операцияларининг хусусиятларини, 
ушбу операцияларнинг халқаро андозалар бўйича ҳужжатлаштирилиши, 
хисоб-китобларининг олиб борилишини мукаммал билишлари керак. 
Мол етказиб берувчилар ва сотиб олувчилар билан хисоб-китобларнинг 
аудити қуйидаги тартибда амалга оширилади: мол етказиб берувчилар ва 
сотиб олувчилар билан тузилган шартномаларнинг конунга мослиги 
аникданади, сотиб олинган ва сотилган материаллар, товарларнинг тўғри 
хужжатлаштирилганлиги, 
бухгалтерия х,исоби счётларида тўғри юритилиши текширилади, товар 
оперциялари бўйича дебиторлик ва кредиторлик қарзларининг 
хақкрнийлиги аниқланади. 
Корхоналар фаолиятида мол етказиб берувчилар ва сотиб олувчилар 
билан олиб бориладиган хисоб-китобларда маълум камчиликлар бўлиши 
мумкин. Жумладан, хом ашё, материаллар, товарларнинг сифатсизлиги, 
товарлар таркибининг буюртма та-лабларига мос келмаслиги, тўловлар 
бўйича асоссиз даъволар-нинг билдирилиши ва х,.к. Аудитор ушбу 
жараёнларни товар ва банк хужжатларига асосан чукур текшириб кўриши 
ксрак. Кор-хоналар фаолиятида мол етказиб берувчилар ва сотиб олувчилар 
ўртасида асоссиз дебиторлик ва кредиторлик қарзлари келиб чиқади. Ушбу 
қарзларнинг ҳакқонийлигини аудитор қуйидаги тартибда текшириши керак: 
дебиторлик ёки кредиторлик қдрзларининг келиб чикдш муддатлари ва 
сабабларини аникдаш, томонларнинг ўзаро тузган шартномаларга қай 
даражада амал қилганликларини текшириш, хисоб-китоблар бўйича 
билдирил-ган даъволарнинг асослилигини исботлаш. 
Мол етказиб берувчилар ва сотиб олувчилар билан олиб бо- 
риладиган хисоб-китобларнинг самардорлиги бир кднча омиллар- 
га боғлиқдир. Биринчи навбатда ушбу хисоб-китобларнинг бух- 
галтерия х,исобида тўғри акс эттирилиб 
боришига боғлиқ. 
Маълумки, хўжалик юритувчи субъектлар мол етказиб берувчи-лар ва сотиб 
олувчилар билан олиб бориладиган хисоб-китобларни алохдца счетларда 
акс эттириб борадилар. Корхона-нинг "Ҳисоб-сиёсати"га асосан улар учун 
алохдда синтетик ва аналитик счётлар очилади. Ҳисоб регистрларида ўзаро 
хисоб-китоблар умумлаштирилиб борилади. Корхоналар ўртасидаги хисоб-
китоблар вақт-вақти билан текширилиб борилиши керак. 


www.qmii.uz/e-lib 
231 
Аудитор ушбу масалаларни аудит тдштода куйидагиларга эътибор бериши 
керак: товарларни сотаб олиш ёки соташ бўйича корхонада шартномаларнинг 
мавжудлигига, мол етказиб берувчилар ёки сотиб олувчилар билан ўзаро хисоб-
китобларнинг тскширилиб (солишшрилиб) борилши хрлатига, материаллар, 
товарлар харакатининг тўғри рас-мийлаштирилишга (товар-моддий бойликларни 
кабул ққпнш учун ишонч қоғозларини берилиш тартаби, кайд ққпиниши), мол 
етказиб бе-рувчилар, сотиб олувчиларга бериладиган хужжатлар (счёт-фактуралар, 
товар-транспорт накладнойлари) нинг алохдда журнадда кайд кдиинишига, мол 
етказиб берувчиларга муддатида билдирилган даъво-ларга, товарлар харакатининг 
бухгалтерия хисоби счетларида тўғри акс эттирилганлигига. Аудитор ушбу 
хрлатларни текшириш натажалари бўйича маълум хулосаларга келади ва ўзининг 
тавсияларини беради. 
Аудитор мол етказиб берувчилар ва сотиб олувчилар билан х,исоб-
китобларни аудит қилиш жараёнида қуйидаги масалаларга ойдинлик 
киритади: 
- товар- моддий бойликларни сотиб олиш ёки сотиш бўйича асосли 
хужжатларнинг мавжудлиги ва уларнинг қонуний равишда тузилганлиги; 
- корхона фаолиятида хужжатлаштирилмасдан олинган ёки сотилган 
товар-моддий бойликларнинг мавжудлиги; 
- мол етказиб берувчилар ва сотиб олувчиларга ўзаро хисоб китоблар 
бўйича даъволарнинг вақтида билдирилганлиги; 
- мол етказиб берувчилар, сотиб олувчилар бўйича синтетик счётлардаги 
маълумотларнинг аналитик счётлардаги маълумотларга мос келиш-
келмаслиги; 
- дебиторлик ва кредиторлик қарзларининг қақкрнийлиги; 
- товар операцияларининг бухгалтерия хдтсоби счётларида тўғри акс 
эттирилганлиги; 
- валюталар орқали амалга оширилган товар операциялари х,исо6-
китобларининг тўғри юритилиши (валюта курсининг ҳисобга олиниши); 
- товарлар қолдикдарининг, дебиторлик ва кредиторлик 
кдрзларининг молиявий хдтсоботда тўғри акс эттирилганлиги. 
Аудитор текшириш жараёнида махсус кдйдномалар, далолат-номалар, 
маълумотномалар тузади. Товар операциялари бўйича дебиторлик қарзлари 
тўғрисидаги маълумотларни куйидаги тар-тибда расмийлаштириш мумкин 
(3-жадвал). 
Аудитор товар операциялари бўйича мол етказиб берувчилар билан олиб 
бориладиган х,исоб-китобларнинг тўғрилигини қуйидаги счётлар орқали 
текширади: 6010 - «Мол етказиб берув-чилар ва пудратчиларга тўланадиган 
счётлар» (жорий мажбури-ятлар бўйича), 7010 - «Мол етказиб берувчилар ва 
пудратчиларга тўланадиган счётлар» (узоқ муддатли мажбуриятлар бўйича). 
Ушбу счётларнинг кредит қолдикдари корхонанинг мол етказиб берувчилар 
олдидаги товарлар бўйича қарзини билдиради. Ауди-тор ушбу счётлардаги 
ёзувларни 2900 - «Товарлар х,исоби счёт-лари», 5110 - «Ҳисоб китоб» счёти, 


www.qmii.uz/e-lib 
232 
5200 - «Валюта счётлари х,исобининг счётлари», 6910 - «Қисқа муддатли 
банк кредитла-ри», 7510 - «Узоқ муддатли банк кредитлари» ва бошқа 
счётлар (9400, 5510, 4310, 4010, 9540, 6910,7510) орқали текширади. 
3-жадвал 

Download 2,34 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   146   147   148   149   150   151   152   153   ...   180




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish