Mirzo Ulug’bek nomidagi O’zbekiston Milliy Universiteti Biologiya fakulteti Biologiya yo’nalishi

• Mirzo Ulug’bek nomidagi O’zbekiston Milliy Universiteti Biologiya fakulteti Biologiya yo’nalishi

403-guruh talabalari Abdujabborov Elyor va Abdumalikov Shahboz ning Seleksiya asoslari fanidan “O’simliklarning biotik va abiotik omillarga chidamlilik xususiyatlarini aniqlash”

mavzusida tayyorlagan taqdimoti.

Toshkent 2021

Reja:

• Reja:
• 1. Abiotik va Biotik omillar haqida.
• 2. Chidamlilik haqida umumiy tushuncha.
• 3. Bug'doyning turli abiotik va biotik omillarga chidamliligini
• oshirishda yovvoyi turlarning o’rni.

Biotik omillar (yunoncha – «biotikos» – tirik, hayotiy). Tirik tabiat (tirik

• Biotik omillar (yunoncha – «biotikos» – tirik, hayotiy). Tirik tabiat (tirik
• organizmlar)ning biror tirik organizmga ta’sir ko‘rsatadigan tarkibiy qismi.
• Organizmlar hayoti bir-biriga chambarchas bog'langan. Ana shu bar­ cha tirik organizmlarning bir-biriga bo'lgan ta ’siri, ular orasidagi o'zaro munosabatlar biotik omillar deyiladi. Masalan, tuproqda bakteriyalar, zamburug'lar va suv o'tlari singari ko'pgina mikroorganizmlar yashab, ular o'simlik va hayvon qoldiqlarini parchalaydi, havodagi erkin azotni to'plab, yuksak o'simliklar o'zlashtiradigan holatga keltiradi (azot to'plovchi azotobakteriyalar). Shu- ningdek, tuproqdagi yomg'ir chuvalchangi ham tuproq strukturasini yax- shilashda ishtirok etadi va o'simliklar hayotiga bevosita yoki bilvosita ta ’sir ko'rsatadi. Tuproqda o'simliklar hayotiga zarar keltiruvchi hasharotlar va sut emizuvchi hayvonlarning vakillari ham uchraydi. Masalan, may qo'ng'izi va kemiruvchilar o'simlik ildizini hamda yer ustki qismlarini ke- mirib ulam i quritishga olib keladi. Chorva mollari yaylovlarda uzliksiz bo- qilganda o'simliklarga salbiy ta ’sir qiladi. Biroq hayvonlar ishtirokida o'simliklar changlanadi, ularning urug' va mevalari tarqaladi. O'simliklaming o'zlari ham bir-birlariga jiddiy ta’sir ko'rsatadi. Ular o'sadigan har qanday hududda turlar o'rtasida yorug'lik, namlik va ozuqa moddalari uchun uzluksiz kurash boradi. Natijada, bir individ yoki turning o'sib rivojlanishi ikkinchi xil individ va turlaming nobud bo'lishiga olib keladi. Masalan, shumg'iya va zarpechak kabi gulli o'simliklaming vakillari pomidor, qovun, tarvoiz, bodring, uzum, beda va shu kabi madaniy o'simliklarda para- zitlik qilib, ulaming hosildorligini 20—30 %gacha kamaytirib yuboradi.