Мирзо улуғбек номидаги

Ғарб олимларининг олий таълим тизимининг мақсади ва унинг аҳамияти хусусидаги қарашлари.

Ғарб дунёсида инсон капитали муҳим саналиб, таълимга киритилган озгина сармоя, юқори даражадаги таълим олиш учун вақт ва пул сарфлаш келажакда бир неча баробар бўлиб қайтиб келиши кутилаётган юқори даромад, меҳнат бозорида рақобатбардошлик ва профессионализм билан ифодаланади. (Беккер назарияси, 1964, 1993). Aмерикада либерал анъаналар билан боғлиқ бўлган таълимнинг ягона тушунчаси бу таълимнинг мақсади "одамларни ҳаётда ўзлари яшашни хоҳлаган ҳаёт учун еркин ва мустақил танлов қилишлари учун тайёрлаш" деган тушунча билан боғлиқдир.

Робинсон ва Aрониканинг (2009) таъкидлашича, таълим узлуксиз чизиқли жараёнга, фабрика ишлаб чиқаришига ўхшаш йиғиш линиясининг бир турига айланган. Шуннгдек, таълим имкон қадар камроқ стандартлаштирилган педагогикани талаб қилиши ва талабалар ва истеъдодлар еҳтиёжларига кўпроқ мослаштирилган, индивидуаллаштирилган бўлиши керак деб ҳисоблайдилар.

Олий таълимга бу кимдир учун меҳнат бозорига киришининг сўнгги босқичидир ва шу сабабли таълимнинг пастки даражаларига нисбатан инструментал кўриниш ички қарашга нисбатан устунроқ бўлади. Олий таълим, одатда университетлар томонидан таклиф етилади. Европада биринчи ташкил етилган Болония университети, унда "академик еркинлик" атамаси ўз маданиятининг ядроси сифатида жорий қилинган (Нюман, 1996). Граҳам (2013) олий таълимнинг уч хил моделини ажратиб туради. Булар: университет коллежи, тадқиқот ва техник университет. У ушбу учта моделнинг келиб чиқиши тарихий шарҳини тақдим етади. Университет коллежи енг қадимги коллеж бўлиб, унда насронийлик қадриятлари асосий қадриятлар бўлган. Кейинчалик, илмий билимлар умумбашарий илоҳий ҳақиқатни шубҳа остига қўйганда, тадқиқотнинг асосий мақсади бўлган университетнинг яна бир тури яратилди. Кейинчалик ушбу университет AҚШда гуллаб-яшнаган либерал санъат анъаналарини жорий қилиш билан ўзгариб кетди. ХVI асрда Кембрижнинг пайдо бўлиши, Гумболдиан университетига асос солиши ва Берлинда ташкил етилган тадқиқот университетининг модели умумий мақсадга ега: билимга интилиш ва уни кенг жамоатчиликка тарқатиш. Университетнинг учинчи модели бу техник модел. Бу саноат инқилоб шароитида Шотландия ва айниқса Гласгода Стратрид университети номи билан машҳур бўлган жойда ташкил етилган. Капитализмнинг жорий етилиши меҳнат муносабатларининг таркиби ва шаклини тубдан ўзгартирган бир пайтда, техник модел саноат кўникмаларини умумий таълим томонидан егаллаб олиниши ва қандайдир йўл билан кенг жамоатчиликка татбиқ етиш учун институционал равишда тасдиқланиши керак деган ғояга асосланган еди. Бу биринчи марта таълим ва саноатнинг ажралмас даражада богълиқлигини исботлаб берди.

Олий таълим маданияти ва урф-одатларининг ушбу турли хил моделлари ҳанузгача мавжуд, аммо амалда бутун дунё университетлари гибрид ёндашувга амал қилмоқдалар, яъни бу ерда барча анъана ва моделлар бир-бири билан ҳамкорлик қилади. Бироқ, баъзи университетлар ҳали ҳам маълум бир моделнинг обрў-еътиборини ва анъаналарини сақлаб келмоқдалар ва бу анъанани қайсидир маънода уларни бошқалардан ажратиб туради.

2.