|
4.4. Hamkorlikda o’qitish texnologiyalari
Hamkorlikda o’qitish texnologiyasi XX‐asrning oxirlarida AQSH
olimlari tomonidan ishlab chiqilgan, so’ngra Yevropa davlatlarida
qo’llanila boshlangan. O’zbekistonda mazkur usul biologiya ta’limi
uchun J.O.Tolipova va A.T.G’ofurovlar (2002) tomonidan qo’llangan va
uning ilmiy metodik asoslari ishlab chiqilgan.
Hamkorlikda o’qitish texnologiyasining asosiy g’oyasi birgalikda
yangi bilimlarni o’rganish va topshiriqlarni bajarish hisoblanadi. Mazkur
usulni bir necha variantlari mavjud. Ulardan keng tarqalgani
quyidagilardir: a)kichik guruhlarda ijodiy izlanishlarni tashkil qilish
metodi; b) xamkorlikda o’qitishni “arra” usuli; v)kichik guruhlarda
xamkorlikda o’qitish; “Birgalikda o’qiymiz” metodi; guruhda o’qitish
(Tolipova, G’ofurov, 2002)
Kichik guruhlarda ijodiy izlanishni tashkil etish usuli 1976 yil
Sh.SHaron (Isroil) tomonidan ishlab chiqarilgan. Mazkur metod bilan
o’qitish texnologiyasi quyidagi qismlardan iborat:
‐ 6 kishidan iborat o’quvchilar ijodiy guruhi tuziladi;
‐ darsda o’rganiladigan mavzu yanada kichik modullarga
(qismlarga) ajratiladi;
‐ so’ngra modullar (qismlar) o’quvchilar o’rtasida taqsimlanadi;
‐ har bir o’quvchi o’ziga taqsimlangan modulni bajaradi;
‐ modulni topshiriqlari bajarib bo’lingandan so’ng munozara
o’tkaziladi, so’ngra guruh tomonidan ma’ruza tayyorlanadi;
‐ guruh a’zolari tayyorlagan ma’ruzani sinfda himoya qilishadi.
Masalan, Afrika iqlimini o’rganish 6 kishilik guruhga topshirildi deb
faraz qilsak, uni quyidagi 6 ta modulga (qismga) bo’lamiz:
1 modulcha‐Afrika iqlimini shakillanish omillarini o’rganish.
2 modulcha‐ Afrikani qish faslidagi iqlimini asosiy xususiyatlarini
ochib berish.
3 modulcha‐Afrikani yoz faslidagi iqlimini asosiy hususiyatlarini
ochib berish
4 modulcha‐Afrika materigida yog’inlar taqsimotini asoslab berish
5 modulcha‐Afrika materigidagi shamollarni asosiy turlari va yo’na‐
lishlarini aniqlash
6 modulcha‐ Afrika iqlim mintaqalarini tavsifini tuzish
Mazkur topshiriqlar (modullar)bajarilgandan so’ng guruh talabalari
tomonidan Afrika iqlimi haqida ma’ruza tayyorlanadi va sinf
o’quvchilari oldida ximoya qilinadi.
68
Xamkorlikda o’qitishni aralash usuli 1978 yilda E.Aronson
tomonidan ishlab chiqilgan. Mazkur metod bilan dars o’tish
texnologiyasi quyidagi qismlardan iborat:
‐ 6‐8 ta o’quvchidan iborat kichik guruh tashkil qilinadi;
‐ bunda ham darsda o’rganiladigan mavzu ma’lum bir mantiqiy
modullarga bo’linadi;
‐ har bir modul bo’yicha o’quvchilar bajarishi lozim bo’lgan
topshiriqlar tizimi tuziladi;
‐ ma’lum bir o’quvchilar guruhi bitta topshiriqni bajaradi va mazkur
topshiriq bo’yicha mutaxasisga aylanadi;
‐ guruhlar qayta tashkil etiladi va har bir guruhda ma’lum bir
topshiriq bo’yicha mutaxassis albatta qatnashishi zarur;
‐ har bir topshiriq bo’yicha shakllangan “mutaxassis” o’zi egallagan
bilimlarini sinfdoshlariga gapirib beradi.
Kichik guruhlarda hamkorlikda o’qitish usuli 1986 yil R.Slavin
tomonidan ishlab chiqilgan. Mazkur metod bilan o’qitish texnologiyasi
quyidagi qismlardan iborat; a) o’qituvchi 4 ta o’quvchidan iborat kichik
guruhlar tuzadi; b) o’qituvchi ma’lum mavzu bo’yicha o’quvchilarni
mustaqil ishlarini tashkil etadi; v) topshiriq 4 qismga bo’linib, har bir
topshiriqni bittadan o’quvchi bajaradi; g) har bir o’quvchi bajargan
topshirig’ini guruhdoshiga tushuntiradi; d) har bir guruh topshiriq
yuzasidan xulosa tayyorlaydi; ye) o’qituvchi xar bir guruh xulosasini
tinglaydi va ular bilimini baholaydi.
Masalan, O’zbekistonni ma’lum bir tabiiy geografik o’lkasini
tabiatini o’rganishda, sinf o’quvchilarini 4 kishidan iborat kichik‐kichik
guruhlarga bo’lib quyidagi topshiriqni berish mumkin (Farg’ona vodiysi
misolida):
1‐guruh. Farg’ona vodiysining geografik joylashishi va chegaralari
hamda tekshirish tarixi.
2‐guruh. Farg’ona vodiysining geologik tuzilishi, relefi va foydali
qazilmalari;
3‐guruh. Farg’ona vodiysining iqlimi;
4‐guruh. Farg’ona vodiysining ichki suvlari;
5‐guruh. Farg’ona vodiysining tuproqlari, o’simligi va hayvonot
dunyosi.
Guruhli usulda o’qitish texnologiyasida sinf ikkita guruhga
bo’linadi va ikkala guruhga bir xil topshiriq beriladi. Masalan, yog’inlar
va ularning turlari.
69
Do'stlaringiz bilan baham: |
