Мирза Улугбек Номидаги Узбекистон Миллий Университети

Мирза Улугбек Номидаги Узбекистон Миллий
Университети
Биалогия Факультети

Хашротлар Экологияси

фанидан
ЭССЕ
Мавзу: Тиббийотдаги ахамиятига ега хашаротлар :
хашарот турини номи Кузги тунлам

Бажарди;
3-курс Биалогия йуналиши

Талабаси Haydarova Mohina
Текширди;
Доп.Муминов Б.А
2021\2022укувйили


Kuzgi tunlam

REJA:
1.Morfologiyasi

2. Bioekologiyasi
3. Zarari
4. Tarqalishi
5. Adabiyot

Kuzgi tunlam (Agrotis segetum Schiff.), koʻk qurt tunlami —tunlamlar turkumiga mansub zararkunanda kapalak. Kuzgi ekinlar, gʻoʻza, qand lavlagi, kungaboqar, makkajoʻxori va boshqa (150 turdagi oʻsimliklar) maysalarini zararlaydigan xavfli zararkunanda.
Qanotlari yoyilganda 34–45 mm. oldingi qanotlari och-qoʻngʻirdan qoramtir tusgacha. Tuxumi sutsimon oq; 2—3 kun oʻtgach, ularda qizgʻish doirachalar paydo boʻladi, qurtlari chiqishidan oldin esa tuxumi qorayadi. Qurtlari tuproqning 10—25 sm chuqurligida qishlaydi. Yiliga 3— 4 avlod beradi. Kishlab qolgan avlod kapalaqlari samarali harorat yigʻindisi 550° boʻlganda (gʻumbagining rivojlanishi uchun harorat 10° dan kam boʻlmasligi kerak) uchib chiqadi. Kapalaklarning eng koʻp uchib chiqishi va juda koʻp miqdorda tuxum qoʻyishi havo harorati 12—20° boʻlganida kuzatiladi. Tuxumlarini tarqoq holda oʻsimlik bargining orqasiga qoʻyadi. 4—15 kundan keyin tuxumdan chiqadi, ular kunduzi tuproqda yashirinib yotadi, tunda yuzaga chiqib, maysa va yosh niholdar tanasi, kurtagi, nishini kemiradi, barglarini teshib tashlaydi.


Ekologiya.
Politsiklik turlari; bir avlodli turlari Rossiyaning shimoliy hududlarida, 2 avlodli turlari Rossiyaning markaziy rayonlarida, 2-3 avlod Shimoliy Kavkazda, 2 tasi Belorussiya, Ukraina va Moldaviyada, 3 tasi Ozarbayjon, Armaniston, Gruziya va Qozog'iston, O'rta Osiyoda 3-4 avlod. Bir avlod rivojlanishi uchun gradus-kunlar 10 ° C chegarasida 550 ° ni tashkil qiladi. Kattalar paydo bo'lishi shimoliy aholi uchun o'rtacha sutkalik harorat 12 ° C va janubiy aholi uchun 15 ° C da boshlanadi: Tojikiston janubida mart oyining oxirgi kunlarida boshlanadi; aprel oyining oʻrtalarida Oʻrta Osiyo, Janubiy Qozogʻiston va Zakavkazda; may oyining o'rtalarida Moldaviya, Belorussiya va Ukrainada; Rossiyaning shimoli-g'arbiy mintaqalarida va Boltiqbo'yi davlatlarida iyun oyining o'rtalarida. Chiqarish bir oydan ortiq davom etadi. Turli avlodlarning kuya parvozi odatda bir-biriga to'g'ri keladi va oktyabrgacha davom etadi. Urg'ochilar tuxum qo'yishning boshlanishi uchun nektarga muhtoj. Kuyalar alacakaranlık va tunda faol. Hasharotlarning rivojlanishi harorat va yog'ingarchilik miqdoriga bog'liq, ayniqsa qish-bahor davrida. Hasharotlar populyatsiyasining zichligi entomofaglar (parazitlar va yirtqichlar) va entomopatogenlarning faolligiga bog'liq. Lichinkalar o'simliklar (kotiledon barglari, birinchi haqiqiy barglar) bilan oziqlanadi va ildiz bo'yni va yosh poyalarga zarar etkazadi, ko'pincha ularni butunlay yo'q qiladi. Tur keng polifag hasharotlar hisoblanadi. Rossiyada va qo'shni mamlakatlarda lichinkalar 160 dan ortiq o'simlik turlarida yashaydi; tabiatda ular begona o'tlarni afzal ko'radilar.

ZARARI
Eng katta zarar paxta, pomidor, makkajoʻxori, dukkaklilar, tamaki, kungaboqar, qand lavlagi, kuzgi boshoqli ekinlarga zararkunandalarning birinchi avlod rivojlanishi davrida yetkaziladi. Soya loviya, no'xat, qovoq, qovoq, kartoshka, sabzavot, kastor yog'i o'simligi, kanop, jutga zarar etkazishga qodir. Zarar uzum, choy, daraxtzor turlarining ko'chatlarida kuzatilgan. So'nggi o'n yilliklarda sholg'omning zararlanish darajasi sezilarli darajada kamaydi. Zararlilikning iqtisodiy chegarasi kuzgi bug‘doy ko‘chatlarida 2-3 lichinka, makkajo‘xorida 0,5-2 lichinka, qand lavlagida 1-2 lichinka, har kvadrat metrda 1,5-2 lichinka bo‘ladi. g‘o‘za, karam o‘simligida 0,5-1 lichinka. Kurash chora-tadbirlari quyidagilardan iborat: chidamsiz navlarni yetishtirish, begona o‘tlardan tozalash, dalalardagi ekin qoldiqlarini olib tashlash, chuqur kuzgi shudgorlash, qator oralariga ishlov berish, erta ekishning optimal muddatlari, shu jumladan almashlab ekishda veka-suli ekilgan o‘tlar, mudofaa ariqlari va jo‘yaklar qazish, sug‘orish. , yashil zaharli yemlarni qo'llash, urug'lar va o'simliklarni insektitsid bilan davolash, Trichogramma spp. kabi entomofaglarni chiqarish, Lepidocide, Virin, Dendrobacillin va Bitoksibatsillin kabi biopreparatlarni qo'llash. Jinsiy feromon tuzoqlari yordamida monitoring qilish mumkin
Kurash choralari : begona oʻtlarni yoʻqotish; koʻzgi shudgor; kapalaklar uchishi boshlanishi koʻzatilgan dalalarga trixogramma tarqatiladi, feromon tutqichlar qoʻyiladi, 1 feromon tutqichga bir kechada 15—20 kapalak tushsa kimyoviy preparatlardan zolon — 2,5—3 l/ga, detsis — 0,7 l/ga va boshqa insektitsidlar eritmalari purkaladi.