Mirsaid Aripov, Nurillo Otaxanov

15.3. Otladchik

Dasturdagi hatolarni aniqlash va bartaraf qilish uchun kuchli vosita – otladchik nazarda tutuilgan. Otladchik dasturchiga dastur trassirovkasi (qadam-baqadam bajarilishi), o`zgaruvchilar qiymatlarini kuzatish hamda chiqarilayotgan ma`lumotlarni nazorat qilish kabi imkoniyatlarni beradi.

Dastur trassirovkasi. Ma`lumki, dastur buyruqlari protsessorning ishlash tezligida bajariladi. Shuning uchun dasturchi joriy vaqtda qaysi buyruq va uning qanday bajarilayotganini nazorat qila olmaydi. Demak, dasturning buyruqlari dasturchi tuzgan algoritm bo`yicha ishlayotganligini ham bilib bo`lmaydi.

Dastur noto`g’ri ishlayotganini aniqlash uchun uning haqiqiy ish tartibini ko`rish lozim bo`ladi. Buning uchun dasturni trassirovka qilishga to`g’ri keladi. Trassirovka — bu dasturning qadam-baqadam (step-by-step) bajarilishi jarayonini kuzatishdan iborat bo`ladi.

Delphi muhitida ikki hil rejimdagi trassirovkaga ruxsat berilgan: qisman (Step over) va to`la (Trace into) trassirovka qilish. Qisman trassirovka rejimida faqat asosiy protsedura trassirovka qilinadi, qism dasturlar trassirovka qilinmaydi. To`la trassirovka rejimida esa ham asosiy protsedura, ham qism dastur buyruqlari trassirovka qilinadi.

Trassirovkani boshlash uchun Run menyusidan Step over yoki Trace into buyruqlaridan biri tanlanadi. Natijada kodlar muharriri oynasida dasturning birinchi buyrug’i ajratiladi. Ajratilgan buyruqni bajarish uchun Run menyusidan Step over ( tugmasi) yoki Trace into ( tugmasi) buyrug’i tanlanadi. Bu buyruq bajarilganidan so`ng, navbatdagi buyruq ajratiladi va x.k.

Ixtiyoriy vaqtda trassirovka jarayonini tugatish va dasturning qolgan buyruqlarini haqiqiy tezlikda bajarib davom ettirish mumkin. Buning uchun Run menyusidan Run tugmasini chertish lozim.

Zarurat bo`lsa, trassirovkani dasturning biror buyrug’idan boshlash mumkin. Buning uchun kursorni dasturning kerakli buyrug’iga o`rnatish va Run → Run to cursor buyrug’ini (yoki tugmasi) tanlash, so`ngra, yoki tugmalaridan biri yordamida dasturning kerakli parchasini trassirovka qilish mumkin.

Trassirovka vaqtida nafaqat buyruqlarning bajarilishi tartibini, balki o`zgaruvchilarning qiymatlarini ham kuzatib borish mumkin.