Ómir qáwipsizligi páni haqqinda tu`sinik. (2 saat)

Ayrıqsha jaǵday – adamlar qurban bolıwı, olardıń den sawlıǵı yaki átirap tábiyiy ortalıqqa zıyan etiwi, táshwishke salıwshı materiallıq qırǵınlar keltirip shıǵarıwı hámde adamlar tirishilik iskerligi sharayatın izden shıǵarıwǵa alıp keliwi múmkin bolǵan yaki alıp kelgen, avariya hám qáwipli tábiyiy hádiyse yaki basqa tábiyiy apat nátiyjesinde sol jerdegi aymaqta júzege kelgen jaǵday. Xalıqtı hám aymaqlardı ayrıqsha jaǵdaylardan qorǵaw – ayrıqsha jaǵdaylardıń aldın alıw hám olardı joq etiw sharaları usılları, úskeneleri dizimine say háreketlerin payda etedi. Ayrıqsha jaǵdaylardıń aldın alıw – aldınnan ótkerilip, ayrıqsha jaǵdaylarda júz beriwshi qáwipin tez arada kemeytiwge, bunday jaǵdaylar júz bergen jagdayda adamlardıń den sawlıǵın saqlaw qorshaǵan tábiyiy ortalıqqa jetkerilgen zıyan hám shıǵınlar muǵdarın esaplastırıwǵa qaratılǵan usınıslar kompleksi. Ayırıqsha jaǵdaylardı qorǵawdıń ayrıqsha jaǵdaylarda júz bergende ótkerilip, adamlar ómiri hám den sawlıǵın saqlaw, qorshaǵan tábiyiy ortalıqqa jetkerilgen zıyan hám materiallıq shıǵınlar muǵdarın kemeytiwge, sonıń menen birge ayrıqsha jaǵdaylar júz bergen zonalardı saqıynaǵa alıp, qáwipli faktorlar tásirin tawsılıwına qaratılǵan avariya – qutqarıw jumısları hám keshiktirip bolmaytuǵın basqa jumıslar kompleksi. Xalıq hám aymaqlardı ayrıqsha qorǵaw tarawında qoyılatuǵın qádemlerden biri aldınnan qorǵaw ministrligi qasındaǵı puxaralardı qorǵawshı hám ayrıqsha jaǵdaylar basqarmasınıń sońǵı hám keyingi basqarma negizidn. Ózbekstan Respublikasınıń prezidentiniń 1996-jıl 4-marttaǵı PF – 1378 qararı menen ayrıqsha jaǵdaylar ministrligi sho’lkemlestirildi. Ministrlik iskerligi júrite baslaǵannan soń xalıq hám aymaqlardı ayrıqsha jaǵdaylardan qorǵaw tarawınıń huqıqıy tiykarın payda etiwshi bir qatar nızam hám qararlar qabıl qılındı.
Ózbekstan Respublikası nızamları:
Xalıqtı hám aymaqlardı tábiyiy hámde texnogen qasiyetli ayrıqsha jaǵdaylardan qorǵaw tuwrısında (1999-jıl 20-avgust) – 5 bólim hám 27-statyadan ibarat. Nızam xalıqtı hám aymaqlardı tábiyiy hámde texnogen qásiyetli ayrıqsha jaǵdaylardan qorǵaw tarawındaǵı sıyasıy múnásebetlerdi tártipke saladı hámde ayrıqsha jaǵdaylarda júz beriwshi hám rawajlanıwdıń aldın alıw, ayrıqsha jaǵdaylar keltiretuǵın qıyınshılıqlardı kemeyttiriw hám ayrıqsha jaǵdaylardı joq etiwdi maqset qılıp qoyadı.
Puxaralardı qorǵaw tuwrısında (2000-jıl 26-mart) – 4 bólim hám 23-statyadan ibarat. Sol nızam puxaralardı qorǵaw tarawındaǵı tiykarǵı ministrler, olardı ámelge asırıwlıńhuqıqıy tiykarları, mámleket organlarınıń oraylardıń hám birlespelerdiń májbúratları, Ózbekstan Respublikası puxaralarınıńhuquqları hám májbúriatları, sonıń menen birge puxaralardı qorǵaw kúshleri hám úskenelerdi belgileydi.
Adamnıń immunitet kemligi virusı menen keselleniwdiń (OİV keselliginiń aldın alıw tuwrısında 1999-jıl 19-avgust) – 13statya nızamda OİTS (OİV keselliginiń aldın alıw tarawındaǵı mámleket shólkemi, keselliktiń aldın alıw boyınsha iskerligin rejelestiriw, puxaralardıńhuquq hám májbúriyatlarına baylanıslı máseleler jaratılǵan.
Gidrotexnika qurılmalardıń qáwipsizligi haqqında (1999-jıl 20-avgust) 15-statya. Sol nızamnıń maqseti gidrotexnika qurılmaların proektlestirip qurıw, paydalanıwǵa tapsırıw, olardan paydalanıw, olardı rekonstruktsiya qılıw, tiklew, konservatsiyalaw hám tamamlawda qáwipsizlikti támiynlew boyınsha iskerlikti ámelge asırıwda júzege keletuǵın múnásebetlerdi tártipke salıw bolıp esaplanadı.
Awıl xojalıq ósimliklerin nasekomaları, kesellikler hám jabayi otlardan qorǵanıw haqqında (2000-jıl 31-avgust) 28-statya. Sol nızamnıń maqseti awıl xojalıq ósimlikleriniń nasekomaları, kesellikler hám basqa bir otlardan qorǵanıwın támiynlew, ósimliklerdi qorǵaw úskenelerdiń insan den sawlıǵına átirap tábiyiy ortalıqqa zıyanlı tásirlerdiń aldın alıw menen baylanıslı múnásebetlerdi tártipke salıwdan ibarat.
Radiatsiyalıq qáwipsizlik haqqında (2000-jıl 31-avgust) – 5bólim hám 28-statyadan ibarat nızamnıń maqseti radiatsiyalıq qáwipsizlikti, puxaralar ómiri, den sawlıǵı hám mal – múlki, sonıń menen qorshag’an ortalıqtı ionlastırıwshı nurlanıwdıń zıyanlı tásirden qorǵawın támiynlew menen baslanıslı múnásebetlerdi tártipke salıwdan ibarat.
Terrorizmge qarsı gúresiw haqqında (2000-jıl 15-dekabr 6 bólim hám 31-statyadan ibarat. Sol nızamnıń maqseti terrorizmge qarsı gúres tarawındaǵı múnásebetlerdi tártipke salıwdan ibarat.Qáwipli islep shıǵarıw obektleriniń sanaat qáwipsizligi haqkında. (2006-jıl 28-sentyabr) 23-statya. Nızamnıń maqseti qáwipli islep shıǵarıw obektlerdiń sanaat qáwipsizligi tarawındaǵı múnásebetlerdi tártipke salıwdan ibarat.
Ózbekstan Respublikası Prezidenti qararı: Tasqınlar, sel aǵımları, qar kóshiw hám jer qozǵalıw hádiyseleri menen baylanıslı, ayrıqsha jaǵdaylardıń aldın alıw hámde olardıń aqıbetlerin tawsılıwı barısındaǵı shara – ilajlar haqqında (2007-jıl 19-fevral, PQ – 585-sanlı) Tasqınlar, sel aǵımları, qar kóshiw hám jer qozǵalıw hádiyseleri menen baylanıslı jumıslardı óz waqtında hám nátiyjeli payda etiw, sonıń menen olardıń belgisiz tutılǵan aqıbetlerdi tezlik penen tawsısıw maqsetinde qabıl qılınǵan.
Ózbekstan Respublikası ministrler kabinetleriniń qararları:
Ózbekstan Respublikası ayrıqsha jaǵdaylar ministrliginiń iskerligin payda etiw, máseleleri tuwrısında. (1996-jıl 11-aprel, 143-sanlı). Qararǵa «Ózbekstan Respublikası ayrıqsha jaǵdaylar ministrligi tuwrısındaǵı» nızam qabıl qılınǵan. Ayrıqsha jaǵdaylar ministrliginiń tiykarǵı wazıypaları, huqıqları keltirilgen. Ózbekstan Respublikası ayrıqsha jaǵdaylarda olardıń aldın alıw hám háreket qılıw mámleketlik dizimi haqqında (1997-jıl 23-dekabr, 558-sanlı. Qarar menen Ózbekstan Respublikası ayrıqsha jaǵdaylarda olardıń aldın alıw hám háreket qılıw mámleketlik dizimi (FVDT) tuwrısındaǵı nızam hám onıń dúzilmesi tastıyıqlanǵan ministrlik hám mekemelerdiń xalıqtı hám aymaqlardı ayrıqsha jaǵdaylardan qorǵaw qılıw boyınsha funktsiyaları keltirilgen.
Ózbekstan Respublikası xalqın ayrıqsha jaǵdaylardan qorǵaw qılıwǵa tayarlaw tártibi haqqında (1998-jıl 7-oktyabr 427-sanlı). Qarar mámleket xalqı hám aymaqtı tábiyiy hám texnologen qásiyetli ayrıqsha jaǵdaylardan qorǵaw qılıw dizimin retlestiriw maqsetinde qabıl qılınǵan. Qararǵa ilova tárizde keltirilgen. «Xalıqtı ayrıqsha jaǵdaylardan qorǵaw qılıw tarawında sonıń menen birge ayrıqsha jaǵdaylarda háreket qılıwǵa tayarlıq kórip atırǵan xalıq gruppalardı tayarlawdıń tiykarǵı wazıypaların, formaların hám usılların belgileydi.
Tábiyiy texnogen hám ekologik túrdegi ayrıqsha jaǵdaylardıń mánisi haqqında 1998-jıl 27-oktyabr, 455-sanlı). Qarar menen tastıyıqlanǵan mánisi muwapıq ayrıqsha jaǵdaylar payda bolıw sebeplerine kóre texnogen, tábiyiy hám ekologik qasiyetli. Sol jaǵdaylarda zıyan kórgen adamlar sanına, moddiy zıyanlar muǵdarı hám kólemlerge qarap lakal, milliy, jergilikli, respublika túrlerge bólinedi.
Ózbekstan Respublikada adamlar hám haywanlardıń qutırıw keselligine qarsı gúresiwdi kúsheyttiriwdiń shara ilajları haqqında (1996-jıl 18-yanvar, 32-sanlı). Adamlar hám haywanlardıń qutırıw keselligine qarsı gúres shara – ilajlarınıń nátiyjeligin asırıw sonıń menen birge xalıq jasaw jaylarında it, pıshıq hám basqa úy haywanlardı saqlawdı tártipke salıw maqsetinde qabıl qılınǵan.
Ommaviy ilajlardı ótkeriw qaǵıydaları tastıyıqlaw haqqında. (2003-jıl, 13-yanvar, 15-sanlı), Ózbekstan Respublikası aymaǵında ommaviy ilajlar ilajlar ótkeriwi waqtında jámiyet qáwipsizligin támiynlew hám tártibin qorǵaw qorǵaw qılıw maqsetinde qabıl qılınǵan. Ayrıqsha jaǵdaylardı boljaw hám aldın alıw mámleketlik dástúrdi tastıyıqlaw haqkında. (2007-jıl 3-aprel 71-sanlı). Ayrıqsha jaǵdaylardıń aldın alıw aqıbetlerin joq etiw tarawında alıp barılǵan jumıslar nátiyjeligin asrıw maqsetinde qabıl qılınǵan.