«Mintakaviy iktisodiyot va buxgalteriya xisobi» kafedrasi «Yashil iqtisodiyot» fanidan

Download 1,2 Mb. bet 39/62 Sana 29.04.2022 Hajmi 1,2 Mb. #594424

Bog'liq
Яшил ИқтисодиётУМК

Bu sahifa navigatsiya:

• Ko‘rsatkichlar 2008 2015
• Yevropa yashil bitirni” dasturi.

Ku'rsatkichlar	2008	2015	2016	2017	2018	2019
2020*
Bandlik	Bandlik darajasi. 20-64 yoshdagi aholtga nisbatan foiz hisobida	70,2	70,1	71,1	72,2	73.2	73,9	75,0
ITTKI	ITTKI xarajatlarining YalMdagi ulushi, %	1,83	2,03	2,04	2,08	2,12		3,0
Iqlim o'zgarishi va energetika	Issiqxona gazlari emissiyasi, 1990=100	91,0	78.28	77.92	78,38	76,76		80
	Tiklanadigan energiya manbalarining jami energiya iste’molidagi ulushi, %	11,46	16,7	17,0	17,5	18,0	••	20
	Energiya iste’moli. mln. t.n.e	1700,9	1537,6	1544,9	1562,4	1551,9	...	1483
	Pirovard energiya iste’moli, mln. Ln.c	1184,8	1090,1	1110,0	1122,9	1124,1	...	1086

8.3.1 -jadval


Yevropa 2020 rivojlanish strategiyasinin« asqsiy koTsatkichlari²³²

1. 
   jadval (davomi)
   

Yevropa 2020 rivojlanish strategiyasining asosiy ko‘rsatkichlari^2M

Ko‘rsatkichlar		2008	2015	2016	2017	2018	2019	2020*
Ta’lim	O‘rta va o‘rta maxsus ta’lim darajasi, %(18- 24 yoshdagi aholiga nisbatan)	14,7	11,0	10,7	10,5	10,5	10,3	<10,0
	Oliy ta’lim darajasi, % (30- 34 yoshdagi aholiga nisbatan)	31,1	38,7	39,2	39,9	40,7	41,6	>40,0
Katnbag‘allik	Kambag'allik chegarasida yashovchilar, 2008 yilga nisbatan o'zgarish, ming kishi		1847	830	4461	7521	...	20000

*maqsadli ko 'rsatkichlar

Yel mamlakatlarida iqlim o‘zgarish¡ va tiklanadigan energiya manbalaridan foydalanish 2020 yildan keyin ham faol davom ettirilishi rejalashtirilgan bo‘ 1 ib, 2030 yilgacha ushbu energiya turlaridan foydalanish darajasini 27%ga yyetkazish ko‘zda tutilgan²⁰⁰.

1. 
   rasm. Yelda birlamchi
   energiya is te’molí tarkibining
   o'zgarishi, %²³⁵
   

2. 
   rasm. Yelda elektroenergiya
   ishlab chiqarish manbalarining
   ulushi, %, 2019 y²³⁶.
   

BP ma’lumotlariga ko'ra, oxirgi o‘n yilda Yelda birlamchi energiya iste’moli tarkibida jiddiy o'zgarishlar ro‘y bergan. Jumladan, ko‘mir va atom energiyasi iste’moli 15,5 va I2,l%dan rnos ravishda 11,2 va 10,6%gacha qisqargani holda tiklanadigan energiya iste’moli 3,5%dan ll,0%ga qadar oshgan (8.3.1-rasm). 2019 yilda Yelda elektroenergiya ishlab chiqarishda tiklanadigan energiya manbalari ulushi 23,9%ni, shamol energiyasi - 13,4%, quyosh energiyasi ulushi esa 4,3%ni tashkil etdi (8.3.2- rasm).
“Yel energiyasi 2020” dasturining mantiqiy davomi sifatida 2013 yilda Yel energetika majmuasini 2050 yilga qadar rivojlantirishning yo‘l xaritasi (Energy roadmap 2050) qabui qilindi²⁰¹. Unga muvofiq 2020 yildan keying! davrda amaldagi dastuming ustuvor yo'nalishlari yanada kengaytiriladi:

• 
  tiklanadigan energiya manbalariga to‘Iiq o‘tishni ta’minlash. an’anaviy yoqilg'idan voz kechish, tizimga raqamli texnologiyalami joriy etish maqsadida energiya tejash va talabni boshqarish tizimini qayta shakllantirish;
  
• 
  energetika bozori tarkibini boshqaruvning yangi usullari yordarnida modemizatsiyalash, mahalliy resurslar va markazlashgan energiya tizimini integratsiyalash;
  
• 
  keng jamoatchilikni Yel energetika xavfsizligi muammolarini hal etishga jalb etish;
  
• 
  Yelda ro’y berayotgan innovatsion o‘zgarishlarni xalqaro darajada ommalashtirish.
  

“Yevropa yashil bitirni” dasturi. “Yashil bitim” dasturi Yelning COVID-19 pademiyasi inqirozidan keyingi iqtisodiy tiklanish jarayonidagi ustuvor yo'nalishlarini belgilab beradi. Yevrokomissiya rahbari Ursula fon der Lyayen dastumi tanishtirishda “Yevropa yashii bitimi - bu bizning yangi o‘sish strategiyamiz. U ishchi o‘rinlarini yaratish biian bir vaqtda issiqxona gazlarini chiqarish imkonini beradi”, deya ta’kidlab o'tgan bo'lsa, Yevrokomissiya vitse-prezidenti Frans Timmermans esa biz aholi farcvonligini yaxshilash va kelajak avlod uchun sog'lom sayyorani ta’minlashgayordam beruvchi “Yashii va inklyuziv o‘tish”ni taklif etamiz”, deya aniqlik kiritdi
“Yashii bitim” loyihasini amalga oshirishning birinchi muddati - 2030 yil. Bu davrga keiib issiqxona gazlari emissiyasi miqdorini 1990 yil darajasiga nisbatan kamida 40%ga qisqartirish mo‘ljallangan. 2030 yildan boshlab a’zo-mamlakatlar faoliyati har besh yilda baholab boriladi. Zarur bo'lgan hollarda esa loyihaga tegishli tuzatishlar kritiladi. Loyihani amalga oshirishning ikkinchi muddati 2050 yil. Yel 2050 yilga qadar iqtisodiy pasayishning oldini olish biian bir vaqtda har yili miqdori 4 mlrd. tonnaga teng issiqxona gazlari emissiyasini butunlay to‘xtatishdan iborat.

| Yd
I siülkU

3. 
   rasm. “Yevropa yashii bitimi” dasturining tarkibiy tuzilishi
   

Dasturda iqlim o'zgarishiga salbiy ta’sir qiluvchi sektorlarga alohida e’tibor qaratish ko'zda tutilgan. Yelda issiqxona gazlarining 75%i energiya ishlab chiqarish va iste’mol qilish jarayonida, 25%i esa transport tarmog‘ida hosil bo'ladi. Yel sanoati qayta ishlangan material laming 12%idangina foydalanadi va energiya iste’molining 40%i binolar hissasiga to'g'ri keladi. Demak, Yel iqtisodiyotining yopiq siklli iqtisodiyot tamoyillariga o‘tishi muhim ahamiyatga ega.
“Yashil bitim” dasturi iqlim rejalarining bajarilishiga ko'maklashuvchi quyidagi ustuvor yo'nalishlami qamrab oladi (8.2.3- rasm):

1. 
   Sof va xavfsiz energiyadan foydalanish imkoniyati. Yel “yashil iqtisodiyof'ining asosiy sohasi energetika hisoblanadi. Mutaxassislar fikricha, aynan “yashil energetika” istiqbolda YEIning energiyaga bo'lgan ehtiyojini atrof muhitga yetkazilayotgan zarami minimallashtirish va samarali qoplash imkonini beradi. Yelda quyidagilar sof va xavfsiz energiyadan foydalanish imkoniyatini oshirishda hal etilishi zarur bo'lgan vazifalar hisoblanadi: energetika tizimlarini yagona tarmoqqa birlashtirish va tiklanadigan energiya manbalarini samarali integratsiyalash; innovatsion texnologiyalar va zamonaviy infratuzilmani rag'batlantirish; energiya samaradorligini oshirish va mahsulotlaming eko-dizaynini yaxshilash; a’zo mamlakatlarga energetik kambag'allik miqyoslarini qisqartirishga yordam berish; ekologik toza manbalarni samarali ayirboshlashda transchegaraviy va mintaqaviy hamkorlikni mustahkamlash.
   
2. 
   Sanoatni sof va yopiq siklli iqtisodiyot uchun safarbar etish. Yevrokomissiya mutaxassislari fikriga ko'ra, Yelda 2025 yildan 2050 yilgacha sanoat sektori vaqo'shilgan qiymat zanjirini qayta qurish zaruriyati mavjud. 2020 yiining 10 martida Yelning raqamli transformatsiya va ekologik masalalarni hal etishga yo'naltiriigan yangi sanoat strategiyasi qabul qilindi. Yangi sanoat strategiyasida Yel va undan tashqarida iqlimga ta’sir qilmaydigan va yopiq siklli mahsulotlar ishlab chiqarishni ko'zda tutuvchi iqtisodiyotni modemizatsiyalash vazifasi ham qo'yilgan. Energiya sig'imkorligi yuqori bo'lgan po'lat, kimyo mahsulotlari va sement ishlab chiqarish tarmoqlarida issiqxona gazlari emissiyasini keskin qisqartirish rejalashtirilgan.
   
3. 
   Energiya, resurs samaradorligi yuqori qurilish va binolami ta'mirlash. Yelda jamoat va xususiy binolami modemizatsiyalashningyillik kvotasi umumiy fondning 0,4%idan l,2%igacha bo'lgan qismini tashkil etadi Dasturga inuvofiq ushbu kvota kamida ikki baravarga oshirilishi zarur. Binoalaming energiya samaradorligini oshirish uchun foydalanilayotgan energiya manbalariga nisbatan narx siyosati ham o'zgaradi. Binolami qurish va ulardan foydalanishda texnik me’yorlami nazorat qilish, raqamli texnologiyalardan foydalanish bo'yicha talablar kuchaytiriladi. Asosiy e’tibor ijtimoiy ob’ektlar, ko'p qavatli uylar, maktablar va kasalxonalarga qaratiladi.
   
4. 
   Barqaror va intellektual transportga o'tishni jadallashtirish. 2017 yilda transport sektoriga tegishli issiqxona gazlarining 71,7%i avtomobil, 13,4%i havo, 13,4%i dengiz va daryo, 0,5%i temir yo‘l transport! hissasiga to'g'ri kelgan. Transport sektorida 2050 yilga mo'ljallangan maqsadli ko‘rsatkichga erishish uchun issiqxona gazlari emissiyasini 1990 yilga nisbatan 90%ga qisqartirish rejalashtirilgan.
   
5. 
   “Fermadan dasturxonga”: adolatli, sog‘lom va ekologik toza oziq- ovqat tizimini yaratish. “Fermadan dasturxonga” strategiyasi barqaror oziq- ovqat tizimini yaratishga qaratilgan bo‘lib, islohotlar iqlim o'zgarishlarining salbiy oqibatlarini yumshatish hamda aholi sog‘lig‘ini yaxshilashga yo‘naitiriladi. Yevrokomissiya keyingi o‘n yillikda qishloq xo'jaligida qo'llaniladigan pestisidlami - 50%, kimyoviy o'g'itlami - 20%, antibiotikiami esa 50%ga qisqartirish talabini qo'ymoqda. Shuningdek, qishloq xo'jalik yerlarining 25%i organik qishloq xo'jaligidan iborat bo'lishi zarur. 2021-2027 yillarda Yevropa agrar siyosati byudjetining kamida 40%i, Dengiz va baliq xo‘jaligi jamg'armasi resurslarining 30%i iqlim o‘zgarishlari maqsadlariga erishish uchun yo'naltiriladi.
   
6. 
   Bioxilma-xillik va ekotizimlami saqlab qolish va tikiash. Bio xilma- xillik strategiyasi ¡ahonda va Yevropada bio xilma-xillikning yo‘qolib ketish xavfining oldini olishga qaratilgan bo‘lib, zararli ekotizimlami qaytatikiash, muhofaza etilayotgan hududlar holatini yaxshilash, atrof muhitning ifloslanish darajasini pasaytirish va sof qishloq xo'jalik mahsulotlarini ko'paytirish kabi yo'nalishlami qamrab oladi. Strategiyaga muvofiq 2030 yilga qadar yevropa dengizlari va quruqligining kamida 30%i himoyalanadigan hududlardan iborat bo'lishi lozim. Ushbu maqsadga erishish uchun har yili 20 mlrd. yevro miqdorida mablag' ajratilishi rejalashtirilgan.
   
7. 
   Atrof muhitni ifloslantirishni to'liq to'xtatish. Yel fuqarolarini va ekotizimlami muhofaza qilish uchun havo, suv va tuproqning ifloslanishini nazorat qilish, oldini olish va bartaraf etish zarur. Yer osti va yer usti suvlarining tabiiy funksiyalarini tikiash ko'llar, daryolar, botqoqliklarda bio xilma-xillikni saqlab qolish imkoniyatini oshiradi. Suv toshqinlarining oldini olish va yetkaziladigan zararni kamaytirishga yordam beradi.
   

Yevrokomissiya 2021-2027 yillarda Yel iqtisodiyotini pandemiya inqirozidan tikiash choralari uchun 1,8 trln. yevro miqdorida mablag' sarfiashga qaror qildi. Ushbu xarajatlaming 1,0 trln. yevrodan ortiqrog'ini Yelning etti yilíik byudjeti tashkil etadi. 750 mlrd. yevro (826,3 mlrd. doli.) miqdorida mablag¹ esa COVID-19 pandemiyasi inqirozidan keyingi iqtisodiy tiklanish jarayonida iqlim o'zgarishiariga qarshi kurash uchun ajratiladi. Yevrokomissiya 750 rnird. yevroni jahon moliyaviy bozorlaridan jalb etishni rejalashtirmoqda. Shundan 390 mlrd. yevro a’zo-mamlakatlar o'rtasida grantlar va 360 mlrd. yevro kreditlar shaklida taqsimlanadi.
Yel byudjeti doirasida amalga oshirilishi lozim bo'lgan har bir dastuming 25%i iqlim choralari uchun yo'naltiriladi. “ínvestEU”²⁰² jamg'armasining kamida 30% mablag‘i iqlim o'zgarishiariga qarshi choralar uchun sarflanadi. Bunda barqaror rivojlanish talablariga javob beradigan loyihalarga ustuvorlik beriladi. Jamg'arma milliy infratuzilma banklari, kredit insiitutlari va Yevropa investitsiya banki (YelB) bilan hamkorlikda faoliyat olib boradi. YelB o‘z portfelida iqlim maqsadlariga erishishga xizmat qiluvchi loyihalar ulushini 25%dan 2025 yilga qadar 50%gacha oshiradi. Yashil bitim maqsadlariga erishishda Yelning innovatsiya va iqtisodiyotni modernizatsiyalashga yo‘naltirilgan jamg‘armalar muhim rol o'ynaydi. Yelda ayrim mintaqalar va tarmoqlarda ijtimoiy himoyalanmagan aholi qatlamlariga yangi “yashil iqtisodiyot” modelining salbiy oqibatlarini yumshatish maqsadida yordam berish uchun “Adolatli o'tish jamg'annasi’’ tashkil etilmoqda²⁰³.
Quyidagi sohalar 2020 y i Ida “Adolatli o'tish jamg'annasi'’dan ajratiladigan mablag‘lami sartlashning ustuvor yo‘nalishlar¡ sifatida belgilangan²⁰⁴:

Download 1,2 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham: