«Mintakaviy iktisodiyot va buxgalteriya xisobi» kafedrasi «Yashil iqtisodiyot» fanidan

IHTT mamiakatlarida “yashil iqtisodiyot”ga o‘tish va “yashil
o‘sish”ni ta’minlash bo'yicha qabui qilingan strategiyalar¹⁸⁷

Mamlakat	Maqsadi va ustuvor yo‘nalishlari
Yel	“Yevropa 2020” dasturi (2015 y.), “Yevropa yashil bitimi” dasturi (2019 y.) Past uglerodli iqtisodiyotga o'tishni ta’minlash, resurslar iste’molini qisqartirish bilan bir vaqtda iqtisodiy o'sish, raqobatbardoshlikni oshirish, iqlim o'zgarishiga qarshi kurashish va resurslardan foydalanishning atrof muhitga salbiy ta’sirini cheklash.
Buyuk Britaniya	Sanoatni rivojlantirish (Industrial Strategy' - 2017 y.), Sof o'sish strategiyasi (Clean Growth Strategy - 2017 y.). Iqtisodiyotning barcha sektorlarida issiqxona gazlari miqdorini pasaytirish. Past uglerodli innovatsiyalar”ni qo'llab-quvvatlash.
Fransiya	“Yashil o'sishga energetik o'tish to‘g‘risida”gi (2015 y.) va “Bio xilma-xillik, tabiat va landshaftni tikiash to‘g‘risida"gi qonunlar (2016 y.); “Past uglerodli” va “2015-2020 yillarda barqaror rivojlanishga ekologik o'tish” milliy strategiyalari (2015 y.). Neftga asoslangan energetika modelidan keyingi rivojlanishga asos solish. Energiya ta’minoti, narxlar o'zgarishi, resurslaming tugab borishi va atrof muhit muhofazasi bilan bog'liq muammolarni hal etish.
Yaponiya	“Energetika strategiyasi”. Issiqxona gazlari miqdorini 2030 yilgacha 26%, 2050 yilgacha 80%ga qisqartirish, tiklanadigan energiya manbalari ulushini 22-24%ga oshirish.
Koreya Respublik asi	“Yashil o‘sish milliy strategiyasi va besh yillik reja” (2009-2013 yy.); Koreyada 2040 yilgacha vodorod iqtisodiyotini rivojlantirish bo'yicha “Yo‘l xaritasi”. Barqaror o‘sishni ta’minlashga ko'maklashish, atrof muhit uchun qulay muhit yaratish; aholi turmush sifatini oshirish; xalqaro darajada iqlim o‘zgarishlariga qarshi kurashishga hissa qo'shish.

Germaniya, Norvegiya, Daniya va Koreya Respublikasida “yashil iqtisodiyot” modeli iqtisodiy rivojlanishda yetakchi mavqeyga cga. Ammo aksariyat mamlakatlarda hukumat “katta biznes” bosimi ostida “yashil iqtisodiyot” modelining cheklangan dastaklaridan foydalanishga majbur bo'lmoqda. Ushbu mamlakatlarda “yashil iqtisodiyot” modeliga o‘tish jarayonining sekinlashishini iqtisodiy o'sish sur’atlarining pasayib ketishi bilan izohlanadi.
Jahonda “yashil iqtisodiy of’ga o‘tishni baholashning muhim ko‘rsatkichi issiqxona gazlari emissiyasi miqdorini Parij bitimida qabul qilingan maqsadli, ya’ni 1990 yil ko’rsatkichiga tenglashtirish hisoblanadi. BP ma'lumotlari 1990-2019 yillarda atmosferaga chiqarilayotgan CO2 miqdori jahon bo‘yicha 1,6 martaga oshgani holda, IHTTga a’zo mamlakatlarda 103,3%ga, IHTTga a’zo bo‘lmagan mamlakatlarda esa 2,3 martaga o‘sganligini ko’rsatmoqda. Sanoat jihatdan taraqqiy etgan mamlakatlarda CO? miqdori 11,7 mlrd. tonnadan 12,4 mlrd. tonnaga qadar oshgan bo‘lsa-da, ularning jahondagi ulushi 54,6%dan 35,2 %ga qadar qisqargan (8.1.1-rasm). Bu holatni rivojlanayotgan mamlakatlar guruhining ayrim mamlakatlari (Xitoy, Hindiston)da sanoatlashish jarayonlarining jadal sur’atlarda amalga oshirilayotganligi hamda ba'zi rivojlangan mamlakatlar (AQSh, Yaponiyajda “yashil iqtisodiyot” tamoyillarini hayotga tatbiq etishda maqsadli dasturlarning mavjud emasligi bilan izohlash mumkin.
Sanoat jihatdan taraqqiy etgan mamlakatlar tomonidan issiqxona gazlari emissiyaning qisqarishi asosan Yel hisobidan amalga oshganini kuzatish mumkin. AQSh va Yaponiya ulushi bu davrda sezilarli oshmagan bo’lsa-da, 1990 yil ko'rsatkichiga nisbatan qisqarmagan. Birinchilardan boTib, “yashil iqtisodiyof’ga o‘tish milliy dasturini qabul qilgan Koreya Respublikasida esa CO2 etnissiyasi salkam uch baravarga oshgan (8.1.2- jdval).
8.1.2-jadval