Министерство здравоохранения республики узбекистан ташкентская медицинская академия кафедра медицинской и биологической химии Тема: «Биохимия пищеварения»

Oqsil gidroliz mahsulotlarining so’rilishi

• Oqsillar gidrolizining asosiy mahsuloti aminokislotalardir. Ular ichakda so’riladi va maxsus aminokislotalar transport sistemalari yordamida boshqa hujayralar membranalari orqali harakatlanadi. Aminokislotalar harakati aktiv bo’lib, ichak epiteliysi membranalari Na+, К+-АТФаzalar hosil qiladigan. Aminokislotalar ichakda ikkilamchi aktiv transport bilan so’riladi. kerakli Na ionlarini gradiyentini talab qiladi. Bu Na+, К+-АТФаzalar ingibitori bo’lgan glikozid uabain aminokislotalar harakatini to’xtadi va stimullaydi.

Ushbu guruhlarning aminokislotalari tegishli transport tizimining tashuvchisi bilan bog'lash joylari uchun raqobatlashadi. Ichak epiteliysi membranasi orqali aminokislotalarni tashish jarayonida Na ioni ular bilan birga hujayraga kiradi, ya'ni maxsus tashuvchi tizim tomonidan aminokislotalar va Na ionlari hosil bo'ladi. Natriy yana Na, K -ATPaza tomonidan hujayradan "chiqariladi" va aminokislotalar hujayra ichida qoladi.

Aminokislotalar o’tkazuvchi 5 ta maxsus sistemalar mavjud:

1. Neytral alifatik;

2. Siklik;

3. Asosiy ;

4. Kislotali;

5. Prolinli.

Ichak epiteliysi va boshqa hujayralar hujayra membranasi orqali aminokislotalarni tashishning asosiy mexanizmi buyraklar, oshqozon osti bezi, jigar va taloqda ishlaydigan va miyada va boshqa to'qimalarda u juda oz miqdorda bo'ladigan- γ-glutamil siklidir;. Bu jarayonda oltita ferment ishtirok etadi (ulardan biri membrana bilan bog'langan, qolganlari sitozolda) va glutatiyon tripeptid (γ-glutamilsisteinil glisin). Jarayonning asosiy fermenti γ-glutamil transferazdir. Ushbu ferment glutatyonning glutamil qoldig'ini tashilgan amino kislotaga va keyinchalik kompleksni hujayraga o'tkazilishini kataliz qiladi.

Ushbu reaksiyada ishtirok etadigan erkin aminokislota hujayraning tashqi yuzasiga chiqsa, glutation esa ichkariga. Birinchi bosqichda ferment glutationning γ-glutamil qoldig'ini tashilayotgan aminokislotaga o'tkazishni amalga oshiradi:

Аминокислота (АК) + Глутаминилцистеинилглицин (глутатион) -> -> γ-Глутамил-АК (дипептид) + Цистеинилглицин

Reaksiyadan so'ng γ-glutaminil-AK dipeptidi hujayraga ichiga o'tadi va u erda sisteinilglisin bilan birlashadi.

Keyin, γ-glutamil transport aylanishining yana beshta hujayra ichidagi fermenti yordamida erkin aminokislota dipeptiddan (γ-glutamil aminokislotasi) chiqariladi va natijada sitozolda paydo bo'ladi: γ-глутаминил-АК -> аминокислота + 5-оксопролин.

Shu bilan birga, uchta ketma-ket o'zgarish paytida sisteinilglitsinni sistein va glitsinga gidroliz qilish va tashilgan glutation molekulasini resintezi sodir bo'ladi: 5-oksoprolin -> glutamat -> glutamilsistein - glutamilsisteinilglitsin (glutation). Birinchi reaksiya oksoprolinaza, ikkinchisi glutamilsistein sintazasi va uchinchisi glutation sintetaza bilan katalizlanadi. Sintez reaktsiyalarida uchta ATP molekulasi qo'llaniladi.

Ichakda oz miqdordagi dipeptidlar va gidrolizlanmagan oqsillarni hazmlanishi mumkin. Ular pinotsitoz yo’li bilan so'riladi va hujayraning ichida lizosoma proteinazalari tomonidan gidrolizlanadi.