Министерство высшего и среднего специального образования республики узбекистан

Leksiya 13. Qisqa tutashuvni uzish burchagining chegaraviy

qiymatini aniqlash
Maydonlar qoidasi qisqa tutashuvni uzish burchagining chegaraviy qiymatini aniqlashga imkon beradi. Faraz qilamiz, qaralayotgan sxemada burchakning ₀ qiymatida qisqa tutashuv sodir bo’ldi va ma’lum vaqtdan keyin u uzildi. Qisqa tutashuvni uzish burchagining sistema turg’unligini saqlab qoladigan chegaraviy qiymati d_ch.uz ni aniqlaymiz.

Xosil bo’lgan ₀ dan _ch.uz. gacha (S_tez) va _ch.uz. dan _kr gacha (S_tor) chegaralangan tezlanish va tormozlanish maydonlarini tenglashtiramiz.

13.1- rasm. Qisqa tutashuvni uzish burchagining chegaraviy

qiymatini aniqlashga doir burchak xarakteristikasi.

S_tez=S_tor (13.1)
Quyidagini yozish mumkin:

= . (13.2)

(13.2) ni berilgan oraliqda integrallab, quyidagilarni xosil qilamiz:

, (13.3)

. (13.4)

Bu erda _kr – burchakning kritik qiymati bo’lib, burchakning bundan katta qiymatlarida generator turg’un ishlay olmaydi:

(13.5)

Kritik burchak _kr ning (13.5) formulasini (13.4) tenglamaga qo’yib, qisqa tutashuvni uzish burchagining sinxron generator va elektr sistemaning dinamik turg’unligi Xali saqlanib qoluvchi chegaraviy qiymatini aniqlaymiz.

Amaliy maqsadlar uchun qisqa tutashuvni uzish burchagining chegaraviy qiymatini topish etarli emas. Releli ximoya qurilmalari yoki o’chirgichlar uchun qisqa tutashuvni uzish vaqti uzish burchagini chegaraviy qiymatiga mos holda berilgan bo’lishi shart. Maydonlar qoidasi yordamida qisqa tutashuvni uzish vaqtining chegaraviy qiymatini aniqlash mumkin emas. Buning uchun differetsial tenglamani echishning sonli usularidan foydalanish lozim. Faqat bitta holatda – uch fazali qisqa tutashuv uchun sinxron generatorning differensial tenglamasini analitik usulda echib, burchakning vaqt buyicha o’zgarishi =f(t) ni aniqlash mumkin.
Sinov savollari

1. Qisqa tutashuvni chegaraviy uzish burchagini aniqlash.

2. Qisqa tutashuvni chegaraviy uzish burchagini aniqlash uchun burchak xarakteristikasini qurib bering.

3. δ_kr kritik burchak ma’nosini tushuntirib bering.

4. Nimaga maydonlar qoidasi yordamida qisqa tutashuvni uzish vaqtining chegaraviy qiymatini aniqlash mumkin emas?