Министерство высшего и среднего специального образования республики узбекистан

Tez ishlovchi uzgichlar. Dinamik turg’unlikni ta’minlash uchun qisqa tutashuvni imkoni boricha tez uzish lozim. U tadbir generatorlarning parallel ishlash turg’unligiga avariya holatining salbiy ta’sirini kamaytirish uchun eng belgilovchi vosita hisoblanadi. Agar avariya sodir bo’lgan ondayoq uzilganida edi, u sistemaning ish sharoitiga xech qanday buzilish kiritmagan bo’lar – holat to’g’ridan-to’g’ri avariyadan keyingi holat xarakteristikasiga o’tish bilan xarakterlanar edi.

Turg’unlik saqlanadi.

a)


b)

11.1- rasm. Qisqa tutashuvni uzish vaqtining (_uz.) dinamik

turg’unlikka ta’siri.

a) turg’unlik saqlandi, t_uz1, S_teztor;

b) turg’unlik saqlanmadi, t_uz2 > t_uz1, S_tez>S_tor

11.1- rasmda keltirilgan grafiklardan ko’rinadiki, qisqa tutashuvning tez uzilishi tezlashish maydonini kamaytirish, mumkin bo’lgan tormozlovchi maydonni ko’paytiradi va shu sababli dinamik turg’unlikning zaxira koeffitsienti

K_d=S_tor /S_tez ni oshiradi.

6-20 kV kuchlanishga mo’ljallangan uzgichlarning uzish vaqti sanoat chastotasi bo’yicha tebranishning 5-10 ta (0,1-0,2 sek), 35 kV va undan yuqori kuchlanishga mo’ljallangan uzgichlarniki esa 2-5 ta (0,04-0,1 sek) davrini tashkil etadi. Bunda avariyani moyli uzgichlar yordamida uzish tezligi 0,18-0,2 sek, xavoli uzgichlar yordamida esa 0,08-0,1 sek oralig’ida bo’lishini nazarda tutish lozim. Xozirgi sharoitlarda o’ta tez ishlovchi sinxronlashgan uzgichlarni qo’llash kengayib bormoqda. Sinxronlashgan uzgich deb kontaktlari uziluvchi tokning nolga kelish vaqtini taxminan 1,5-2,5 ms ildamlab, qat’iy belgilangan vaqtda ajratuvchi uzgichga aytiladi. Qisqa tutashuv sodir bo’lgan zanjirni sinxronlashgan uzgich yordamida uzishning to’liq vaqti bir davr atrofida (0,02 sek) bo’ladi.

Mavjud talablarga muvofiq, qoidaga ko’ra, sinxron dinamik turg’unlik liniyaning eng noqulay nuqtasida quyidagi turdagi qisqa tutashuv sodir bo’lgan xollarda saqlanishi lozim:

- 35 kV kuchlanishli tarmoqlar uchun – er orqali ikki fazali qisqa tutashuv sodir bo’lganda;

- 500 kV va undan yuqori kuchlanishli tarmoqlar uchun – er orqali ikki fazali qisqa tutashuv sodir bo’lganda. Agar bu katta kapital mablag’larni talab etsa, u holda sinxron dinamik turg’unlikni faqat bir fazali qisqa tutashuvlar uchun avtomatik qayta ulash (AQU)ning muvaffaqiyatsiz ishlashini hisobga olib ta’minlashga ruxsat etiladi. AQU, xususan liniyadagi AQU, dinamik turg’unlikning saqlanishiga katta ta’sir ko’rsatishini nazarda tutish lozim.