Mineralogiya

Xalkantit – CuSO₄ · 5H₂O Yunoncha «xalkos» mis «ante» - gul, ya`ni mis guli demakdir. Mis kuporosi yoki to`tiyo ham deyiladi. Tarkibi: CuO – 31,8%, SO₃ – 32,1%, N₂O – 36,1%. U triklin singoniyali, kristallari tabletkasimon, kalta ustunsimon, yaxlit massalar holida yoki radial tolasimon xillari uchraydi. Uning rangi havorang, ayrimda yashilroq, shisha kabi yaltiraydi, qattiqligi – 2,5, solishtirma og`irligi 2,3 mo`rt, chig`anoqsimon yuza hosil qilib sinadi. Suvda oson erib uni ko`k rangga bo`yaydi. U ekzogen sharoitda quruq iqlimli mamlakatlarda mis-sulьfid konlarining oksidlanish zonalarida paydo bo`ladi.
Xalkantitdan tayyorlangan suyuqlik meva va tokzor zararkunandalariga qarshi kurashda, buyoqchilik va sanoatning boshqa tarmoqlarida ishlatiladi.
Alunit – KA₁₃[SO₄](OH)₆ . Tarkibi: K₂O – 11,4%, Al₂O₃ –37%, SO₃ – 38,6% va N₂O – 13%. Trigonal singoniyali, ditrigonal –piramidal ko`rinishda, yoki tabletkasimon qiyofali, kul rang, sarg`ish ba`zan qizg`ish – oq, shisha kabi yaltiraydi, qattiqligi – 4, solishtirma og`irligi – 2,8. Mis – sulfid konlarining oksidlanish zonalarining yuqori qismida joylashadi. Mis olishda qishloq xo`jalik zararkunandalariga qarshi kurash hamda bo`yoq sanoatida ishlatiladi.
Kaliyli achchiqtosh –KAl[SO<sub>4</sub>] · 12H<sub>2</sub>O. Tarkibi: K<sub>2</sub>O – 9,9%, Al<sub>2</sub>O<sub>3</sub> – 10,8, SO<sub>3</sub> – 33,8%, N<sub>2</sub>O – 45,5%. U rangsiz shishadek yaltiraydi, kub singoniyali, qattiqligi – 2, solishtirma og`irligi – 1,7, mo`rt, suvda oson eriydi, tuproqsimon massa holida, qobiqsimon, ba`zan yaxlit donador agregatlari Tombovda, Dog`istonda, Turkmanistonda, O`zbekistonda – Sho`rsuvda topilgan. Kaliyli achchiqtosh qog`oz, bo`yoq, charm tayyorlashda ishlatiladi.


Sulfatli birikma minerallari