Mineralogiya

Xalsedon – SiO₂ – tolasimon tuzilishga ega. Odatda rangsiz, oq, kulrang va boshqa ranglarda uchratish mumkin. Rangining o`zgarishiga sabab tarkibida xromofor – rang beruvchi – temir, xrom, nikellarning mavjudligidir.

Koesit – SiO₂ kremniy oksidining zich turlaridan bo`lib birinchi marta sun`iy ravishda yuqori bosim (35000 atm.) va kuchli haroratda (500-800^oC). Yapon olimi Koes (1953) tomonidan Na₂SiO₃ va(NH₄ )HPO₄ birikmalaridan olindi.

Stishovit – SiO₂ . Tetragonal singoniyali bu kremniy oksidining eng zich turi (4,3 gG`sm3). U yuqori bosim (160000 atm.) va kuchli haroratda (1200-1400<sup>о</sup>С) Rossiya olimlari Stishov va Popovlar (1961) tomonidan sun`iy ravishda olingan.

Ilmenit – FeTiO₃ . Tarkibida Fe – 36,8%, Ti – 31,6%, O – 31,6%. Nomi Uraldagi Ilmen tog`i nomlaridan olingan. U trigonal singoniyali bo`lib tabiatda yo`g`on ustunsimon, plastinkasimon ko`rinishda paydo bo`ladi. Ilmenit – temir kabi qora, ba`zan po`latga o`xshash kul rang, yarim metall kabi yaltiraydi, qattiqligi – 5-6, solishtirma og`irligi – 4,7, kuchsiz magnitlik xususiyatga ega. Ilmenit titan olishda asosiy mineral hisoblanadi. Ilmenitlar asos intruziv jins-gabbroidlar bilan uzviy genetik bog`liq. Bunda ilmenit, magnetit, apatitlar bilan birga uchraydi.

Kimberlitlarda esa ilьmenit-pirop, xromshpinelidlar bilan birgalikda yuzaga keladi. Magmatik jinslarda ilmenit tabletkasimon, ba`zan oltiburchakli shakllarda uchrasa, metamorfik jinslarda esa oddiy shaklda – psevdooktaedr ko`rinishda bo`ladi. Mavjud ma`lumotlardan ma`lumki ilmenit qiyofasi uning ximiyaviy tarkibi bilan uzviy bog`liq.

Jadvalda ko`rish mumkin, ilmenitning kimyoviy tarkibi turli magmatik jinslarda sezilarli darajada farqlanadi.