"mineral o’G’itlar texnologiyasi"

Gaz yoki bug’ holatdagi moddalarning molekulyar massasini topish.

Gaz yoki bug’ holatdagi moddalarning molekulyar massasini topish uchun gaz (bug’) ning massasi, hajmi, bosimi va harorati ma’lum bo’lishi kerak. Bu ma’lumotlar asosida gaz yoki bug’ holatidagi moddalarning molekulyar massasi quyidagi usullar bilan topiladi:

1. Gaz yoki bug’ning zichligiga asoslanib molekulyar massani topish. Avogadro qonuniga asosan bir hil sharoitda va barobar hajmda olingan ikki xil gaz massalari nisbatiga teng bo’ladi.

m₁/m₂ = M₁/M₂

bu erda, m₁ va m₂ – birinchi va ikkinchi gazlarning massasi; M₁ va M₂ – gazlarning molekulyar massasi.

Birinchi gaz ikkinchi gazdan necha marta engil yoki og’irligini ko’rsatuvchi m₁/m₂ nisbat birinchi gazning ikkinchi gazga nisbatan nisbiy zichligi deyiladi va d harfi bilan belgilanadi. SHunga ko’ra tenglamani shunday yozish mumkin:

d = M₁/M₂ bundan M₁ = M₂ · d

YA’ni biror gazning molekulyar massasi shu gazning ikkinchi gazga nisbatan zichligi bilan ikkinchi gazning molekulyar massasi orasidagi ko’paytmasiga teng.

Ko’pgincha turli gazlarning zichligi hamma gazlarning eng engili bo’lgan vodorodga nisbatan aniqlanadi. Vodorodning molekulyar massasini yaxlitlab, ikkiga teng desak, M = 2 · d bo’ladi.
Hozirgi kunda gazlarning molekulyar massasini ko’pincha havoga nisbatan zichligidan foydalanib topiladi. Havo garchi bir qancha gazlar aralashmasidan iborat bo’lsa ham, uning o’rtacha molekulyar massasi uning vodorodga nisbatan olingan zichligiga qarab topiladi, u holda, zichligi 29 ga teng. Tekshirilayotgan gazning havoga nisbatan zichligi ma’lum bo’lsa, unda M = 29 · d bo’ladi.

1- misol. Metanning havoga nisbatan zichligi 0,553 ga teng. Uning molekulyar massasini toping.

Echish. Masalani M = 2 · d formuladan foydalanib echamiz.

M_metan = 9 · 0,553 = 16,04

2. Gramm – molekulyar hajma asoslanib molekulyar massani topish. 1 mol gazning normal sharoitdagi hajmi 22,4 l, bu kattalik gazning g / mol (molyar) hajmi deyiladi.

2 – misol. 0,455 g azot (n.sh.) 0,365 l hajmni egallayda. Azotning molekulyar massasini toping.

Echish. Har qanday gazning 1 mol (n.sh.) 22,4 l hajmni egallashini nazarda tutib, azoning g/ mol massasini topamiz.

0,365 l azot 0,455 g bo’lsa, 22,4 l azot X g bo’ladi

X = 22,4 · 0,455/ 0,365 = 28 g

Har qanday gazning g/moli son jihatdan uning molekulyar massasiga teng bo’lganligi uchun, azotning molekulyar massasi ham 28 a.m.b. ga teng bo’ladi.