«Минерал ўғитлар технологияси» фани бўйича: Минерал ўғитларнинг халқ хўжалигидаги аҳамияти

21. Аммоний хлорид ишлаб чиқариш технологияси.
хоссаси, ишлатилиши, усуллари, маркалари, реакция таркиби, тасвири.
Аммоний сулpфат қишлоқ хўжалигида қўлланиладиган азотли ўғитлардан биридир. Аммоний сулpфат рангсиз кристалл модда бўлиб, таркибида 21,21% азот элементи мавжуд. Зичлиги 1769 кг/м³, аммоний сулpфат 350^оС дан юқори ҳароратда қиздирилганда аммиак ва сулpфат кислотага парчаланади, 100^оС ҳароратда эса нордон тузлар ҳосил бўлиши билан диссосацияланади. Сувда яхши эрийдиган азотли ўғитлар туркумига киради.






108,9 ^оС - тўйинган эритманинг 0.101 МПа босим остида қайнаш ҳарорати


Расм 8.1. Аммоний сулpфатнинг сувдаги эрувчанлик диараммаси.

Аммоний сулpфат кристоллогидратлар ҳосил қилмайди ва унинг эрув-чанлиги ҳароратнинг ортиши билан бир оз ўзгаради. Физик хусусиятлари деярли ижобий, намликни ўзига тортмайди, ёпишқоқлик ҳусусияти ҳам ун-ча юқори эмас. Аммоний сулpфатни камчилиги шундан иборатки, таркиби-да азот (ўсимликлар учун зарур бўлган озуқа элементи) миқдорининг кам-лиги ва агрокимёвий ҳусусиятига кўра нордон тузлар туркумига киришидир. Агарда аммоний сулpфатни кўп йиллар давомида ўғит сифатида қўлласак, тупроқ таркибида аста - секин сулpфат кислота миқдори кўпайиб боради. Шу сабабдан ҳам кўп йиллар давомида аммоний сулpфат ишлатилган тупроқ-ларни нейтраллаш мақсадида охакдан фойдаланилади.

Саноатда аммоний сулpфат газ ҳолидаги аммиак билан сулpфат кис-лотасини ўзаро нейтраллаш йўли билан олинади. Лекин синтетик аммиак-дан фойдаланиш иқтисодий нуқтаи назардан қимматга тушганлиги сабабли, ҳозирда тошкўмирни кокслашда ҳосил бўладиган газ таркибидаги аммиак-дан кенг фойдаланилмоқда. Шунинг учун ҳам аммоний сулpфат ишлаб чиқа-риш цехи, кокс газларини аммиакдан тозалаш цехи ёнига жойлаштирилади.
Чет элда аммоний сулpфат карбамид билан гипсни конверциялаш усулида ишлаб чиқарилади.
Аммоний сулpфат ишлаб чиқариш йилдан-йилга камайиб бормоқда. Аммоний сулpфат ГОСТ 9097 - 82 бўйича олий категорияда: кристалл ва донадор ҳолда, ҳамда 1 - категорияда ишлаб чиқарилади. Аммоний сулpфат қоғоз полиэтилен қопларга солинади ёки транспортларда ташилади.
Қуйида аммоний сулpфатни таркиби (%) ларда келтирилган.