Milliy universitetining jizzax filiali psixologiya va gumanitar fanlar kafedrasi

Eksperimentlari qanday tashkil etilgan?

O’zini oddiy ishtirokchi qilib ko’rsatayotgan kishilar bilan bir qatorda tadqiqotdan umuman bexabar, haqiqiy sinaluvchilardan iborat edi. Eksperimentdagi sohta ishtirokchilar o’zlarining xulq-atvori haqiqiy eksperiment sinaluvchisiga ta’sir qilish yoki qilmasligini kuzatish maqsadida ma’lum bir xatti-harakatlarni namoyish etishadi. Har bir eksperimentda hech narsadan xabarsiz ishtirokchi talabalarni sohta ishtirokchilar hisoblangan *konfederatlar bilan (eksperimentatorlar bilan hamkorlik qiluvchilar) bir xonaga joylashtirildi. Hech narsadan xabarsiz ishtirokchilarga ular “vizual testda” ishtirok etayotganliklari aytildi. Xulosa qilib aytadigan bo’lsak, jami 50 ishtirokchi Ash eksperimentida qatnashdi. Konfederatlarning barchasiga to’g’ri chiziq vazifasi taqdim etilganda, ular nima deb javob berishlari lozimligi aytib o’tildi. Biroq hech narsadan xabarsiz bo’lgan ishtirokchilar boshqa talabalar aslida haqiqiy ishtirokchi emasligi haqida hech qanday tasavvurga ega bo’lmaganlar. To’g’ri chiziq vazifasi taqdim etilganidan so’ng, har bir talaba qaysi to’g’ri chiziq (A, B yoki C) obrazetsga mosligini ovoz chiqarib aytishdi. Eksperiment sharoitida Ash nazarda tutgan “jiddiy sinovlar” o’n sakkizta turlicha sinov bo’lib, konfederatlar bularning o’n ikkitasida notog’ri javobni berishgan. Ushbu jiddiy sinovlardan ko’zda tutilgan maqsad ishtirokchilar guruhdagi boshqalarning javoblariga tayanib, atrofdagilar fikriga qo’shilish maqsadida o’z javoblarini o’zgartirishi yoki o’zgartirmasligiga guvoh bo’lish edi.
Birinchi so’rov jarayonida konfederatlar savollarga to’gri javob berishdi. Biroq, ular eksperiment o’tkazuvchi bergan ko’rsatmalar asosida asta-sekin notog’ri javobni aytishni boshladilar. Ushbu tadqiqot, shuningdek, 38 ishtirokchidan iborat bo’lgan nazorat guruhiga ham ega edi. Har qanday kishi chiziqlar uzunligini aniq ilg’ab olishiga ishonch hosil qilish maqsadida, nazorat guruhiga mos obrazetsni alohida-alohida yozish topshirig’i yuklandi. Natijalarga ko’ra, ishtirokchilar 99,9 marta to’g’ri javobni tanlaganlar, hukm chiqarishda hech qanday xatoga yo’l qo’yishmagan.